Neue Entwicklungen der Molekülchemie für Sol-Gel-Prozesse
Corresponding Author
Prof. Robert Corriu
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888Search for more papers by this authorDominique Leclercq
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888
Search for more papers by this authorCorresponding Author
Prof. Robert Corriu
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888Search for more papers by this authorDominique Leclercq
Laboratoire des précurseurs moléculaires de matériaux UMR 44/case 007. Université Montpellier II Place E. Bataillon, F–34095 Montpellier cédex 5 (Frankreich) Telefax: Int. +67143888
Search for more papers by this authorAbstract
In diesem Übersichtartikel werden chemische Aspekte der Herstellung von Oxiden nach Sol-Gel-Methoden näher beschrieben. Der Molekülchemie bieten sich in diesem Forschungsbereich interessante Möglichkeiten, wovon einige hier vorgestellt werden: 1) Vorstufen mit funktionellen Gruppen zur gezielten Herstellung von Festkörpersystemen mit speziellen chemischen Eigenschaften werden beschrieben. 2) Eine neue, allgemein verwendbare Methode zur Synthese von Oxiden, die nichthydrolytische Gelbildung (Nonhydrolytic Gelation, NHG), wird vorgestellt. Bei dieser Methode können andere Sauerstoffdonoren als Wasser, z.B. Ether, Alkohole oder Alkoxide, verwendet werden. Der Mechanismus basiert auf der Spaltung der Sauerstoff-Kohlenstoff-Bindung. 3) Organisch-anorganische Composite mit kovalenten Bindungen, das sind über organische Reste kovalent verbundene Polysilasesquioxane, werden studiert. Anhand von Untersuchungen der chemischen Reaktivität kann gezeigt werden, daß der an sich amorphe Feststoff Teilstrukturen aufweist, die hauptsächlich von der Konstitution der organischen Komponente abhängen.
References
- 1a) S. Yajima, J. Hayashi, M. Omori, Chem. Lett. 1975, 931; b) S. Yajima, K. Okamura, J. Hayashi, Chem. Lett. 1975, 1209.
- 2 S. Sakka, K. Kamiya, J. Non-Cryst. Solids 1980, 42, 403; C. J. Brinker, G. W. Scherer, Sol-Gel Science: the Physics and Chemistry of Sol-Gel Processing, Academic Press, San Diego, 1990; L. C. Klein, Ann. Rev. Sci. 1985, 227; Sol-Gel Technology for Thin Films, Fibers, Preforms, Electronics and Speciality Shapes, Noyes, Park Ridge, NJ, 1988; L. L. Hench, J. K. West, Chem. Rev. 1990, 90, 33; C. D. Chandler, C. Roger, M. J. Hampden-Smith, Chem. Rev. 1993, 93, 1205.
- 3 J. Livage, M. Henry, C. Sanchez, Progr. Solid State Chem. 1988, 18, 259.
- 4 D. C. Bradley, R. C. Mehrotra, D. P. Gaur, Metal Alkoxides, Academic Press, New York, 1978, zit. Lit.
- 5 L. P. Hammett, A. J. Deyrup, J. Am. Chem. Soc. 1932, 54, 2721.
- 6 R. J. P. Corriu, D. Leclercq, A. Vioux, M. Pauthe, J. Phalippou in Ultrastrueture Processing of Advanced Ceramics (Hrsg.: J. D. Mackenzie, D. R. Ulrich), Wiley, Chichester, 1988, 113.
- 7 R. Aelion, A. Loebel, F. Eirich, Recl. Trav. Chim. Pays-Bas 1950, 69, 61; J. Am. Chem. Soc. 1950, 72, 5705; W. T. Grubb, J. Am. Chem. Soc. 1954, 76, 3408; C. Eaborn, Organosilicon Compounds, Butterworth, London, 1960.
- 8 R. J. P. Corriu, C. Guerin, B. J. L. Henner, Q. Wang, Organometallics 1991, 10, 3200.
- 9 R. J. P. Corriu, G. Dabosi, M. Martineau, J. Organomet. Chem. 1978, 150, 27; J. Organomet. Chem. 1978, 154, 33; J. Organomet. Chem. 1980, 186, 25.
- 10 D. Schomburg, R. Krebs, Inorg. Chem. 1984, 25, 1378; J. J. Harland, J. S. Payne, R. O. Day, R. R. Holmes, Inorg. Chem. 1987, 26, 760; R. Damrauer, L. W. Burggraf, L. P. Davis, M. S. Gordon, J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 6601; L. P. Davis, L. W. Burggraf, M. S. Gordon, J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 3056; J. A. Deiters, R. R. Holmes, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 7197.
- 11 R. A. Assink, B. D. Kay, J. Non-Cryst. Solids 1988, 99, 359; J. Non-Cryst. Solids 1988, 107, 35; B. D. Kay, R. A. Assink, J. Non-Cryst. Solids 1988, 104, 112.
- 12 J. Chojnowski, M. Cypryk, K. Kazmierski, K. Rozga, J. Non-Cryst. Solids 1990, 125, 40.
- 13 R. K. Her, Chemistry of Silica, Wiley, New York, 1979.
- 14a) V. W. Day, W. G. Klemperer, V. V. Mainz, D. M. Millar, J. Am. Chem. Soc. 1985, 107, 8262; W. G. Klemperer, V. V. Mainz, D. M. Millar, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1986, 73, 3; W. G. Klemperer, S. D. Ramamurthi, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1988, 121, 1: P. C. Cagle, W. G. Klemperer, C. A. Simmons, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1990, 180, 29; b) F. J. Feher, K. J. Weller, Inorg. Chem. 1991, 30, 880; F. J. Feher, K. J. Weller, J. W. Ziller, J. Am. Chem. Soc. 1992, 114, 9686; F. J. Feher, K. J. Weller, Chem. Mater. 1994, 6, 7; c) P. A. Agaskar, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 6858; Inorg. Chem. 1990, 29, 1603; Colloids Surf. 1992, 63, 131; J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1992, 1024.
- 15 M. Pauthe, J. Phalippou, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1989, 113, 21.
- 16 R. Corriu, C. Guerin, B. Henner, Q. Wang, Inorg. Chim. Acta 1992, 198–200, 705.
- 17 R. Corriu, R. Perz, C. Reyé, Tetrahedron 1983, 39, 999.
- 18
V. Belot,
R. Corriu,
D. Leclercq,
P. Lefèvre,
P. H. Mutin,
A. Vioux,
A. M. Flanck
in
Chemical Processing of Advanced Materials
(Hrsg.: L. L. Hench,
J. K. West),
Wiley,
1992,
S. 143;
V. Belot,
R. Corriu,
A. M. Flanck,
D. Leclercq,
P. Lefevre,
P. H. Mutin,
A. Vioux in
Eurogel 91
(Hrsg.: S. Vilminot,
R. Nass,
H. Schmidt),
Elsevier, Saarbrücken,
1992,
S. 77.
10.1016/B978-0-444-89344-4.50011-2 Google Scholar
- 19 V. Belot, R. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, Chem. Mater. 1991, 3, 127.
- 20 M. Pauthe, J. Phalippou, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1990, 125, 187, 195.
- 21 V. Belot, R. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Mater. Sci. Lett. 1990, 9, 1052.
- 22 H. J. Emeleus, K. J. Stewart, J. Chem. Soc. 1935, 1182.
- 23 G. H. Wagner, A. N. Pines, Ind. Eng. Chem. 1952, 44, 321.
- 24
W. H. Atwell,
D. R. Weyenberg,
Angew. Chem.
1969,
81,
485;
10.1002/ange.19690811303 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1969, 8, 469.
- 25 V. Belot, R. Corriu, D. Leclercq, P. Lefèvre, P. H. Mutin, A. Vioux, A. M. Flanck, J. Non-Cryst. Solids 1991, 127, 207.
- 26 M. Billy, Bull. Soc. Fr. 1961, 1550.
- 27 L. Porte, A. Sartre, J. Mater. Sci. 1989, 24, 271; P. Schreck, C. Vix-Guterl, P. Ehrburger, J. Lahaye, J. Mater. Sci. 1992, 27, 4243.
- 28 R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, Mater. Res. Symp. Proc. 1994, 346, 351.
- 29 H. Zhang, C. G. Pantano, J. Am. Chem. Soc. 1990, 73, 958; Mater. Res. Soc. Symp. Ser. 1992, 271, 795.
- 30 F. Babonneau, K. Thorne, J. D. Mackenzie, Chem. Mater. 1989, 1, 554.
- 31 V. Belot, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1992, 144, 287; J. Non-Cryst. Solids 1992, 147, 148, 52.
- 32 F. Babonneau, L. Bois, J. Livage, J. Non-Cryst. Solids 1992, 147, 148, 280.
- 33 G. T. Burns, R. B. Taylor, Y. Xu, A. Zangvil, G. Zank, Chem. Mater. 1992, 4, 1313.
- 34 F. Babonneau, G. D. Soraru, G. D'Andrea, S. Dire, L. Bois, Mater. Res. Soc. Symp. Ser. 1992, 271, 789.
- 35 R. Pampuch, W. S. Ptak S. Jonas, J. Stoch, Mater. Sci. Monogr. 1980, 6, 435.
- 36 J. Lipowitz, H. A. Freeman, R. T. Chen, E. R. Prack, Adv. Ceram. Mater. 1987, 2, 121.
- 37 G. M. Renlund, S. Prochazka, R. H. Doremus, J. Mater. Res. 1991, 6, 2716, 2723.
- 38 R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Mater. Sci. 1995, 30, 2313.
- 39 V. Belot, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Polym. Sci. A 1992, 30, 613.
- 40 V. Belot, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1994, 176, 33.
- 41 J. J. Biernacki, G. P. Wotzak, J. Am. Ceram. Soc. 1989, 72, 122.
- 42 N. Klinger, E. L. Strauss, K. L. Komarek, J. Am. Ceram. Soc. 1966, 49, 369.
- 43 G. D. Soraru, G. D'Andrea, R. Campostrini, F. Babonneau, G. Mariotto, J. Am. Ceram. Soc. 1995, 78, 379.
- 44 A. Léaustic, R. E. Riman, J. Non-Cryst. Solids 1991, 135, 259.
- 45 C. Guizard, M. Stitou, A. Larbot, L. Cot, J. Rouvière, Mater. Res. Soc. Proc. Ser. 1988, 121, 115.
- 46 K. Kamiya, S. Sakka, Y. Tatemichi, J. Mater. Sci. 1980, 15, 1765.
- 47 S. C. Goel, M. Y. Chiang, P. C. Gibbons, W. E. Buhro, Mater. Res. Soc. Proc. Ser. 1992, 271, 3.
- 48 J. Caruso, M. J. Hampden-Smith, A. L. Rheingold, G. Yap, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1995, 157; J. Caruso, M. J. Hampden-Smith, E. N. Duesler, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1995, 1041; M. Iwasaki, A. Yasumori, S. Shibata, M. Yamane, J. Sol-Gel Sci. Technol. 1994, 2, 25; M. Jansen, E. Guenther, Chem. Mater. 1995, 2110.
- 49 T. L. Ho, G. A. Olah, Synthesis 1977, 417; M. E. Jung, M. A. Lyster, J. Org. Chem. 1977, 42, 3761.
- 50 W. Gerrard, J. V. Jones, J. Chem. Soc. 1952, 1690.
- 51 M. E. Jung, A. B. Mossman, M. A. Lyster, J. Org. Chem. 1978, 43, 3698.
- 52 R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. Lefèvre, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1992, 146, 301; J. Mater. Chem. 1992, 2, 673; Chem. Mater. 1992, 4, 961.
- 53 R. Schwartz, W. Kucher, Chem. Ber. 1956, 89, 169.
- 54 W. Gerrard, K. D. Kilburn, J. Chem. Soc. 1956, 307.
- 55 L. Bourget, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, unveröffentlichte Ergebnisse.
- 56 S. Acosta, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. Lefèvre, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Non-Cryst. Solids 1994, 170, 234.
- 57 K. Wafers, C. Misra in Oxides and Hydroxides of Aluminum, Alcoa Technol. Alcoa, PA 1987, Paper 19.
- 58 S. Acosta, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, J. Sol-Gel Sci. Technol. 1994, 2, 25.
- 59a) R. C. T. Slade, J. C. Southern, I. M. Thompson, J. Mater. Chem. 1991, 563; b) F. R. Chen, J. G. Davis, J. J. Fripiat, J. Catal. 1992, 133, 263; c) T. E. Wood, A. R. Siedle, J. R. Hill, R. P. Skarjune, C. J. Goodbrake, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1990, 180, 97.
- 60 A. I. Yanovskii, V. A. Kozunov, N. Ya. Turova, N. G. Furmanova, Yu. T. Stuchkov, Dokl. Chem. Engl. Transl. 1979, 244, 119.
- 61 P. Arnal, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1994, 346, 339.
- 62 K. P. Kumar, K. Keizer, A. J. Burggraaf, J. Mater. Chem. 1993, 3, 1141.
- 63 S. Sakka, K. Kamiya, J. Non-Cryst. Solids 1980, 42, 403.
- 64 S. Acosta, P. Arnal, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1994, 346, 43.
- 65 C. Engelhart, D. Michel in High-Resolution Solid-State NMR of Silicates and Zeolites, Wiley, New York, 1987, S. 147–149.
- 66 B. E. Yoldas, J. Mater. Sci. 1992, 27, 6667, zit. Lit.
- 67 S. Acosta, R. J. P. Corriu, D. Leclercq, P. H. Mutin, A. Vioux, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1994, 346, 345.
- 68 Für eine allgemeine Übersicht siehe: Hybrid Organic-inorganic Composites, ACS Symp. Ser. 1994, 585; New J. Chem. 1994, 18, 989–1117.
- 69a) H. K. Schmidt, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1984, 32, 327; „Inorganic and Organometallic Polymers”︁: H. K. Schmidt, ACS Symp. Ser. 1988, 360, 333; c) H. K. Schmidt, Mater. Res. Soc. Symp. Proc. 1990, 180, 961. zit. Lit.; d) J. D. Mackenzie, J. Sol-Gel Sci. Technol. 1994, 2. 81, zit. Lit.; e) U. Schubert, N. Hüsing, A. Lorenz, Chem. Mater. 1995, 7, 2010; f) D. A. Loy, K. J. Shea, Chem. Rev. 1995, 95, 1431 g) Die fraktale Dimension eines Objektes ist der Faktor, der die Masse m des Objekts mit dem Radius r gemäß m ∼rdf. df wird fraktale Dimension genannt. Für dichte sphärische Teilchen (euklidische Objekte) ist df = 3; für fraktale Objekte gilt 2 df 3.
- 70a) K. J. Shea, D. A. Loy, O. W. Webster, Chem. Mater. 1989, 1, 574; b) J. Am. Chem. Soc. 1992, 114, 6700, zit. Lit.; c) K. M. Choi, K. J. Shea, J. Am. Chem. Soc. 1994, 116, 9052; d) J. Phys. Chem. 1994, 98, 3207; e) K. M. Choi, J. C. Hemminger, K. J. Shea, J. Phys. Chem. 1995, 99, 4720; f) H. W. Oviatt, K. J. Shea, S. Kalluri, Y. Shi, W. H. Steier, L. R. Dalton, Chem. Mater. 1995, 7, 493.
- 71a) R. J. P. Corriu, J. J. E. Moreau, P. Thepot, M. Wong Chi Man, Chem. Mater, 1992, 4, 1217–1224; b) J. Sol-Gel Sci. Technol. 1994, 2, 87.
- 72a) P. Audebert, P. Calas, G. Cerveau, R. J. P. Corriu, N. Costa, J. Electroanal. Chem. 1994, 372, 275; b) G. Cerveau, R. J. P. Corriu, N. Costa, J. Non-Cryst. Solids 1993, 163, 226.
- 73 J. L. Brefort, R. J. P. Corriu, P. Gerbier, C. Guerin, B. J. L. Henner, A. Jean, T. Kuhlman, F. Garnier, A. Yassar, Organometallics 1992, 11, 2500.
- 74a) H. Bässler, V. Enkelmann, H. Sixl, Adv. Polym. Sci. 1984, 63; b) R. R. Chance, G. N. Pattel, J. Polym. Sci. Polym. Phys. Ed. 1978, 16, 859; c) R. R. Chance, G. N. Pattel, E. A. Turi, Y. P. Khanna, J. Am. Chem. Soc. 1978, 100, 1307; d) A. O. Patil, D. D. Desmpande, S. S. Talwar, A. B. Biswas, J. Polym. Sci. Polym. Chem. Ed. 1981, 19, 1155; e) J. Kato, K. Nakamura, S. Yamazakis, T. Amano, J. Polym. Sci. Part A Polym. Chem. 1989, 27, 1853.
- 75a) R. J. P. Corriu, C. Guerin, B. J. L. Henner, A. Jean, P. H. Mutin, J. Organomet. Chem. 1990, 396 C3; b) R. J. P. Corriu, P. Gerbier, C. Guerin, B. J. L. Henner, A. Jean, P. H. Mutin, Organometallics 1992, 11, 2507.
- 76 R. J. P. Corriu, P. Gerbier, C. Guerin, B. J. L. Henner, R. J. Fourcade, Organomet. Chem. 1993, 449, 111.
- 77 A. J. Melreyer, R. H. Baughmann, J. Polym. Sci. Polym. Phys. Ed. 1989, 27, 1853, zit. Lit.
- 78a) F. Garnier, Angew. Chem. 1989, 101, 529; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1989, 28, 513; b) F. Roncali, Chem. Rev. 1992, 92, 711, zit. Lit.
- 79a) M. Lemaire, W. Büchner, R. Garreau, H. Hoa, A. Guy, J. Roncali, J. Electroanal. Chem. 1991, 312, 547; b) J. Electroanal. Chem. 1990, 281, 293; c) J. Roncali, A. Guy, M. Lemaire, R. Garreau, H. Hoa, J. Electroanal. Chem. 1991, 312, 277.
- 80a) S. K. Ritter, R. E. Noftle, Chem. Mater. 1992, 4, 872; b) H. Matsuda, Y. Taniki, K. Kaeriyama, J. Polym. Sci. A 1992, 30, 1667; c) J. Guay, A. Diaz, R. Wu, J. M. Tour, L. H. Dao, Chem. Mater. 1992, 4, 254.
- 81 J. L. Sauvajol, C. Chorro, J. P. Lére-Porte, R. J. P. Corriu, J. J. E. Moreau, P. Thépot, M. Wong Chi Man, Synth. Met. 1994, 62, 233.
- 82 R. J. P. Corriu, J. J. E. Moreau, P. Thépot, M. Wong Chi Man, C. Chorro, J. P. Lére-Porte, J. L. Sauvajol, Chem. Mater. 1994, 6, 15.
- 83 M. Moran, I. Cuadrado, M. C. Pascual, C. M. Casado, J. Losada, Organometallics 1992, 11, 1210.
- 84 K. M. Choi, K. J. Shea, Chem. Mater. 1993, 5, 1067.
- 85 G. Cerveau, R. J. P. Corriu, C. Lepeytre, J. Mater. Chem. 1995, 5, 793.
- 86 R. J. P. Corriu, J. J. E. Moreau, P. Thépot, M. Wong Chi Man, J. Mater. Chem. 1994, 4, 987.
- 87a) G. N. Schrauzer, S. Eichler, Chem. Ber. 1962, 95, 550; b) G. N. Schrauzer, P. Glockner, S. Eichler, Angew. Chem. 1964, 76, 28; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1964, 3, 185; c) J. S. Ward, R. Pettit, J. Am. Chem. Soc. 1971, 93, 262; d) A. P. Humphries, S. A. R. Knox, J. Chem. Soc. Dalton Trans. 1978, 1514; e) J. K. Kochi, Organometallics Mechanism and Catalysis, Academic Press, London, 1978, S. 429.
- 88a) J. M. Kliegman, J. Organomet. Chem. 1971, 29, 73; b) T. Hayashi, H. Ito, M. Kumada, Tetrahedron Lett. 1982, 23, 4605; c) T. Hayashi, M. Konishi, M. Kumada, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1983, 736; d) R. J. P. Corriu, N. Escudie, C. Guérin, J. Organomet. Chem. 1984, 271 C7; e) T. Hayashi, A. Yamamoto, T. Iwata, Y. Ito, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1987, 398; f) K. Fugani, K. Ohsima, K. Utimoto, H. Nozaki, Bull. Chem. Soc. Jpn. 1987, 60, 2509; g) S. Ogoshi, W. Yoshida, K. Ohe, S. Murai, Organometallics 1992, 12, 578.
Citing Literature
This is the
German version
of Angewandte Chemie.
Note for articles published since 1962:
Do not cite this version alone.
Take me to the International Edition version with citable page numbers, DOI, and citation export.
We apologize for the inconvenience.