Erkennung Prolin-reicher Motive (PRMs) durch Protein-Protein-Wechselwirkungsdomänen
Linda J. Ball Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorRonald Kühne Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorJens Schneider-Mergener Prof. Dr.
Institut für Medizinische Immunologie, Charité, Humboldt Universität, Hessische Straße 3–4, 10115 Berlin, Deutschland
Search for more papers by this authorHartmut Oschkinat Prof. Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorLinda J. Ball Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorRonald Kühne Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorJens Schneider-Mergener Prof. Dr.
Institut für Medizinische Immunologie, Charité, Humboldt Universität, Hessische Straße 3–4, 10115 Berlin, Deutschland
Search for more papers by this authorHartmut Oschkinat Prof. Dr.
Forschungsinstitut für Molekulare Pharmakologie (FMP), Robert-Rössle-Straße 10, 13125 Berlin, Deutschland, Fax.: (+49) 30-94793-169
Search for more papers by this authorAbstract
Protein-Protein-Wechselwirkungen sind für alle Aspekte zellulärer Aktivität wichtig. Bildung und Dissoziation der Multiproteinkomplexe erfolgen auf spezifische Weise, oft mit ähnlichen Mechanismen. Bei der Signalübertragung sind häufig Proteindomänen beteiligt, die Prolin-reiche Motive binden (PRMs); Prolin begünstigt die spezifische Erkennung derartiger Motive, ohne dass dabei hohe Affinitäten benötigt werden. In diesem Aufsatz stellen wir eine detaillierte und quantitative Bewertung der Strukturmerkmale vor, die die Wechselwirkungen zwischen den PRM-Bindungsdomänen und den PRMs der Liganden festlegen, und untersuchen die Spezifität der PRM-Erkennung. Durch Kombination mit Ergebnissen des Screenings von Peptidbibliotheken konnten wir verschiedene hoch konservierte Wechselwirkungen identifizieren, die in allen Komplexen von PRM-Bindungsdomänen vorkommen. Das Unterdrücken von Protein-Protein-Wechselwirkungen mithilfe kleiner Moleküle ist eine große Herausforderung – daher ist es wichtig, zunächst genau die kritischen Wechselwirkungen zu identifizieren, die beim Design von Inhibitoren von PRM-Bindungsdomänen zu berücksichtigen sind.
References
- 1G. B. Cohen, R. Ren, D. Baltimore, Cell 1995, 80, 237.
- 2G. W. Reuther, A. M. Pendergast, Vitam. Horm. 1996, 52, 149.
- 3M. Sudol, Prog. Biophys. Mol. Biol. 1996, 65, 113.
- 4S. E. Shoelson, Curr. Opin. Chem. Biol. 1997, 1, 227.
- 5T. Pawson, J. D. Scott, Science 1997, 278, 2075.
- 6M. Sudol, Trends Biochem. Sci. 1996, 21, 161.
- 7J. Kuriyan, D. Cowburn, Annu. Biophys. Biomol. Struct. 1997, 26, 259.
- 8G. Waksman, D. Kominos, S. C. Robertson, N. Pant, D. Baltimore, R. B. Birge, D. Cowburn, H. Hanafusa, B. J. Mayer, M. Overduin, M. D. Resh, C. B. Rios, L. Silverman, J. Kuriyan, Nature 1992, 358, 646.
- 9Z. Songyang, S. E. Shoelson, M. Chaudhuri, G. Gish, T. Pawson, W. G. Haser, F. King, T. Roberts, S. Ratnofsky, R. J. Lechleider, Cell 1993, 72, 767.
- 10M. B. Yaffe, L. C. Cantley, Nature 1999, 401, 30.
- 11P.-J. Lu, X. Z. Zhou, M. Shen, K. P. Lu, Science 1999, 283, 1325.
- 12M. A. Verdecia, M. E. Bowman, K. P. Lu, T. Hunter, J. P. Noel, Nat. Struct. Biol. 2000, 7, 639.
- 13H. Yu, J. K. Chen, S. Feng, D. C. Dalgarno, A. W. Brauer, S. Schreiber, Cell 1994, 76, 933.
- 14A. B. Sparks, J. E. Rider, N. G. Hoffman, D. M. Fowlkes, L. A. Quillam, B. K. Kay, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1996, 93, 1540.
- 15H. I. Chen, M. Sudol, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1995, 92, 7819.
- 16M. I. Macias, M. Hyvönen, E. Baraldi, J. Schultz, M. Sudol, M. Saraste, H. Oschkinat, Nature 1996, 382, 646.
- 17M. Reinhard, K. Jouvenal, D. Tripier, U. Walter, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1995, 92, 7956.
- 18M. Reinhard, K. Giehl, K. Abel, C. Haffner, T. Jarchau, V. Hoppe, B. M. Jockusch, U. Walter, EMBO J. 1995, 14, 1583.
- 19M. Reinhard, M. Rüdiger, B. M. Jockusch, U. Walter, FEBS Lett. 1996, 399, 103.
- 20K. Nishizawa, C. Freund, J. Li, G. Wagner, E. L. Reinhertz, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1998, 95, 14 897.
- 21C. Freund, V. Dötsch, N. Kazuhisa, E. L. Reinhertz, G. Wagner, Nat. Struct. Biol. 1999, 6, 656.
- 22O. Pornillos, S. L. Alam, D. R. Davis, W. I. Sundquist, Nat. Struct. Biol. 2002, 9, 812.
- 23O. Pornillos, S. L. Alam, R. L. Rich, D. G. Myszka, D. R. Davis, W. I. Sundquist, EMBO J. 2002, 21, 2397.
- 24N. M. Mahoney, P. A. Janmey, S. C. Almo, Nat. Struct. Biol. 1997, 4, 953.
- 25C. E. Schutt, J. C. Myslik, M. D. Rozycki, N. C. W. Goonesekere, U. Lindberg, Nature 1993, 365, 819.
- 26X. Huang, F. Pey, R. Zhang, A. Joachimiak, M. Sudol, M. J. Eck, Nat. Struct. Biol. 2000, 7, 634.
- 27R. Aasland, C. Abrams, C. Ampe, L. J. Ball, M. T. Bedford, G. Cesarini, M. Gimona, J. H. Hurley, T. Jarchau, L. Veli-Pekka, M. A. Lemmon, R. Linding, B. J. Mayer, M. Nagai, M. Sudol, U. Walter, S. J. Winder, FEBS Lett. 2002, 513, 141.
- 28R. Frank, Tetrahedron 1992, 48, 9217.
- 29A. Kramer, J. Schneider-Mergener, Methods Mol. Biol. 1998, 87, 25.
- 30R. Frank, J. Immunol. Methods 2002, 267, 13.
- 31F. Toepert, T. Knaute, S. Guffler, J. R. Pires, T. Matzdorf, H. Oschkinat, J. Schneider-Mergener, Angew. Chem. 2003, 115, 1168;
10.1002/ange.200390269 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. 2003, 42, 1136.
- 32K. Bialek, A. Swistowski, R. Frank, Anal. Bioanal. Chem. 2003, 376, 1006.
- 33P. M. Cowan, S. McGavin, Nature 1955, 176, 501.
- 34P. J. Flory, Statistical Mechanics of Chain Molecules, Hanser, 1988.
- 35B. K. Kay, M. P. Williamson, M. Sudol, FASEB J. 2000, 14, 231.
- 36M. P. Williamson, Biochem. J. 1994, 297, 249.
- 37A. E. Hagerman, L. G. Butler, J. Biol. Chem. 1981, 256, 4494.
- 38A. Veis, C. F. Nawrot, J. Am. Chem. Soc. 1970, 92, 3910.
- 39A. Zarrinpar, R. P. Bhattacharyya, W. A. Lim, Sci. STKE 2003, 2003, RE 8.
10.1126/stke.2003.179.re8 Google Scholar
- 40D. H. Williams, M. S. Searle, J. P. Mackay, U. Gerhard, R. A. Maplestone, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1993, 90, 1172.
- 41C. Bachmann, L. Fischer, U. Walter, M. Reinhard, J. Biol. Chem. 1999, 274, 23 549.
- 42L. J. Ball, R. Kuhne, B. Hoffmann, A. Hafner, P. Schmieder, R. Volkmer-Engert, M. Hof, M. Wahl, J. Schneider-Mergener, U. Walter, H. Oschkinat, T. Jarchau, EMBO J. 2000, 19, 4903.
- 43A. A. Adzhubei, M. J. Sternberg, J. Mol. Biol. 1993, 229, 472.
- 44B. J. Mayer, M. Hamaguchi, H. Hanafusa, Nature 1988, 332, 272.
- 45M. L. Stahl, C. R. Ferenz, K. L. Kelleher, R. W. Kriz, J. L. Knopf, Nature 1988, 332, 269.
- 46V. P. Lehto, V. M. Wasenius, P. Salven, M. Saraste, Nature 1988, 334, 388.
- 47H. Kang, C. Freund, J. S. Duke-Cohan, A. Musacchio, G. Wagner, C. E. Rudd, EMBO J. 2000, 19, 2889.
- 48D. A. Renzoni, D. J. Pugh, G. Siligardi, P. Das, C. J. Morton, C. Rossi, M. D. Waterfield, I. D. Campbell, J. E. Ladbury, Biochemistry 1996, 35, 15 646.
- 49A. Musacchio, M. Saraste, M. Wilmanns, Nat. Struct. Biol. 1994, 1, 546.
- 50M. T. Pisabarro, L. Serrano, M. Williams, J. Mol. Biol. 1998, 281, 513.
- 51S. Feng, C. Kasahara, R. J. Rickles, S. L. Schreiber, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1995, 92, 12 408.
- 52S. Feng, J. K. Chen, H. Yu, J. A. Simon, S. L. Schreiber, Science 1994, 266, 1241.
- 53S. Feng, T. M. Kapoor, F. Shirai, A. P. Combs, S. L. Schreiber, Chem. Biol. 1996, 3, 661.
- 54M. Vidal, N. Goudreau, F. Cornille, D. Cussac, E. Gincel, C. Garbay, J. Mol. Biol. 1999, 290, 717.
- 55M. Wittekind, C. Mapelli, V. Lee, V. Goldfarb, M. S. Friedrichs, C. A. Meyers, L. Mueller, J. Mol. Biol. 1997, 267, 933.
- 56X. Wu, B. Knudsen, S. M. Feller, J. Zheng, A. Sali, D. Cowburn, H. Hanafusa, J. Kuriyan, Structure 1995, 3, 215.
- 57W. A. Lim, F. M. Richards, R. O. Fox, Nature 1994, 372, 375.
- 58R. Ghose, A. Shekhtman, M. J. Goger, H. Ji, D. Cowburn, Nat. Struct. Biol. 2001, 8, 998.
- 59J. T. Nguyen, C. W. Turck, F. E. Cohen, R. N. Zuckermann, W. A. Lim, Science 1998, 282, 2088.
- 60S. Gorina, N. P. Pavletich, Science 1996, 274, 1001.
- 61K. V. Kishan, G. Scita, W. T. Wong, P. P. Di Fiore, M. E. Newcomer, Nat. Struct. Biol. 1997, 4, 739.
- 62A. M. Mongioví, P. R. Romana, S. Panni, M. Mendoza, W. T. Wong, A. Musacchio, G. Cesareni, P. P. Di Fiore, EMBO J. 1999, 18, 5300.
- 63J. C. Williams, A. Weijland, S. Gonfloni, A. Thompson, S. A. Courtneidge, G. Superti-Furga, R. K. Wierenga, J. Mol. Biol. 1997, 274, 757.
- 64W. Xu, S. C. Harrison, M. J. Eck, Nature 1997, 385, 595.
- 65I. Moarefi, M. LaFevre-Bernt, F. Sicheri, M. Huse, C. H. Lee, J. Kuriyan, W. T. Miller, Nature 1997, 385, 650.
- 66F. Sicheri, I. Moarefi, J. Kuriyan, Nature 1997, 385, 602.
- 67D. Barila, G. Superti-Furga, Nat. Genet. 1998, 18, 280.
- 68J. C. Williams, R. K. Wierenga, M. Saraste, Trends Biochem. Sci. 1998, 23, 179.
- 69A. H. Andreotti, S. C. Bunnell, S. Feng, L. J. Berg, S. L. Schreiber, Nature 1997, 385, 93.
- 70Q. Liu, D. Berry, P. Nash, T. Pawson, C. J. McGlade, S. S. Li, Mol. Cell 2003, 11, 471.
- 71P. Bork, M. Sudol, Trends Biochem. Sci. 1994, 19, 531.
- 72B. Andre, J. Y. Springael, Biochem. Biophys. Res. Commun. 1994, 205, 1201.
- 73K. Hofmann, P. Bucher, FEBS Lett. 1995, 358, 153.
- 74M. Sudol, T. Hunter, Cell 2000, 103, 1001.
- 75M. J. Macias, S. Wiesner, M. Sudol, FEBS Lett. 2002, 513, 30.
- 76L. Otte, U. Wiedemann, B. Schlegel, J. R. Pires, M. Beyermann, P. Schmieder, G. Krause, R. Volkmer-Engert, J. Schneider-Mergener, H. Oschkinat, Protein Sci. 2003, 12, 491.
- 77H. I. Chen, A. Einbond, S. J. Kwak, H. Linn, E. Koepf, S. Peterson, J. W. Kelly, M. Sudol, J. Biol. Chem. 1997, 272, 17 070.
- 78H. Linn, K. S. Ermekova, S. Rentschler, A. B. Sparks, B. K. Kay, M. Sudol, Biol. Chem. 1997, 378, 531.
- 79J. L. Isley, M. Sudol, X. Espanel, S. J. Winder, Cell Signal. 2001, 13, 625.
- 80M. T. Bedford, D. Sabassova, J. Xu, P. Leder, M. B. Yaffe, J. Biol. Chem. 2000, 275, 10 359.
- 81S. Wiesner, G. Stier, M. Sattler, M. J. Macias, J. Mol. Biol. 2002, 324, 807.
- 82J. R. Pires, F. Taha-Nejad, F. Toepert, T. Ast, U. Hoffmüller, J. Schneider-Mergener, R. Kühne, M. J. Macias, H. Oschkinat, J. Mol. Biol. 2001, 314, 1147.
- 83F. Toepert, J. R. Pires, C. Landgraf, H. Oschkinat, J. Schneider-Mergener, Angew. Chem. 2001, 113, 922;
10.1002/1521-3757(20010302)113:5<922::AID-ANGE922>3.0.CO;2-K Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. 2001, 40, 897.10.1002/1521-3773(20010302)40:5<897::AID-ANIE897>3.0.CO;2-X CAS PubMed Web of Science® Google Scholar
- 84X. Espanel, M. Sudol, J. Biol. Chem. 2001, 276, 14 514.
- 85V. Kanelis, D. Rotin, J. D. Forman-Kay, Nat. Struct. Biol. 2001, 8, 407.
- 86L. J. Ball, T. Jarchau, H. Oschkinat, U. Walter, FEBS Lett. 2002, 513, 45.
- 87F. B. Gertler, K. Niebuhr, M. Reinhard, J. Wehland, P. Soriano, Cell 1996, 87, 227.
- 88C. Haffner, T. Jarchau, M. Reinhard, J. Hoppe, S. M. Lohmann, U. Walter, EMBO J. 1995, 14, 19.
- 89M. Reinhard, M. Halbrugge, U. Scheer, C. Wiegand, B. M. Jockusch, U. Walter, EMBO J. 1992, 11, 2063.
- 90A. Kato, F. Ozawa, Y. Saitoh, K. Hirai, K. Inokuchi, FEBS Lett. 1997, 412, 183.
- 91J. Beneken, J. C. Tu, B. Xiao, M. Nuriya, J. P. Yuan, P. F. Worley, D. J. Leahy, Neuron 2000, 26, 143.
- 92A. A. Fedorov, K. A. Magnus, M. H. Graupe, E. E. Lattman, T. D. Pollard, S. C. Almo, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1994, 91, 8636.
- 93K. E. Prehoda, D. J. Lee, W. A. Lim, Cell 1999, 97, 471.
- 94B. F. Volkman, K. E. Prehoda, J. A. Scott, F. C. Peterson, W. A. Lim, Cell 2002, 111, 565.
- 95M. Saraste, M. Hyvönen, Curr. Opin. Struct. Biol. 1995, 5, 403.
- 96K. Niebuhr, F. Ebel, R. Frank, M. Reinhard, E. Domann, U. D. Carl, U. Walter, F. Gertler, J. Wehland, T. Chakraborty, EMBO J. 1997, 16, 5433.
- 97S. Naisbitt, E. Kim, J. C. Tu, B. Xiao, C. Sala, J. Valthschanoff, R. Weinberg, P. Worley, M. Sheng, Neuron 1999, 23, 569.
- 98J. C. Tu, B. Xiao, J. P. Yuan, A. A. Lanahan, K. Leoffert, M. Li, D. J. Linden, P. F. Worley, Neuron 1988, 21, 717.
- 99M. L. Dustin, M. W. Olszowy, A. D. Holdorf, J. Li, S. Bromley, N. Desai, P. Widder, F. Rosenberger, P. A. van der Merwe, P. M. Allen, A. S. Shaw, Cell 1998, 94, 667.
- 100C. Freund, R. Kuehne, H. Yang, S. Park, E. L. Reinhertz, G. Wagner, EMBO J. 2002, 21, 5985.
- 101T. D. Pollard, Annu. Rev. Cell Biol. 1994, 10, 207.
- 102M. Tanaka, H. Shibata, Eur. J. Biochem. 1985, 151, 291.
- 103W. J. Metzler, K. L. Constantine, M. S. Friedrichs, A. J. Bell, E. G. Ernst, T. B. Lavoie, L. Mueller, Biochemistry 1993, 32, 13 818.
- 104V. K. Vinson, S. J. Archer, E. E. Lattman, T. D. Pollard, D. A. Torchia, J. Cell Biol. 1993, 122, 1277.
- 105K. S. Thorn, H. E. Christensen, R. Shigeta, D. Huddler, L. Shalaby, U. Lindberg, N. H. Chua, C. E. Schutt, Structure 1997, 5, 19.
- 106E. S. Cedergren-Zeppezauer, N. C. Goonesekere, M. D. Rozycki, J. C. Myslik, Z. Dauter, U. Lindberg, C. E. Schutt, J. Mol. Biol. 1994, 240, 459.
- 107W. J. Metzler, A. K. Bell, E. Ernst, T. B. Lavoie, L. Mueller, J. Biol. Chem. 1994, 269, 4620.
- 108S. J. Archer, V. K. Vinson, T. D. Pollard, D. A. Torchia, FEBS Lett. 1994, 337, 145.
- 109C. Bjorkegren, M. Rozycki, C. E. Schutt, U. Lindberg, R. Karlsson, FEBS Lett. 1993, 333, 123.
- 110I. Perelroizen, J.-B. Marchand, L. Blancchoin, D. Didry, M.-F. Carlier, Biochemistry 1994, 33, 8472.
- 111N. Mahoney, D. A. Rozwarski, E. Fedorov, A. A. Fedorov, S. C. Almo, Nat. Struct. Biol. 1999, 6, 666.
- 112J. Schneider-Mergener, G. Cesareni, unveröffentlichte Ergebnisse.
- 113J. Schneider-Mergener, H. Oschkinat, unveröffentlichte Ergebnisse.
Citing Literature
This is the
German version
of Angewandte Chemie.
Note for articles published since 1962:
Do not cite this version alone.
Take me to the International Edition version with citable page numbers, DOI, and citation export.
We apologize for the inconvenience.