Schutzgruppenstrategien in der organischen Synthese
Michael Schelhaas Dipl.-Chem.
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825
Search for more papers by this authorCorresponding Author
Prof. Dr. Herbert Waldmann
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825
Professor Leopold Horner zum 85. Geburtstag gewidmet
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825Search for more papers by this authorMichael Schelhaas Dipl.-Chem.
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825
Search for more papers by this authorCorresponding Author
Prof. Dr. Herbert Waldmann
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825
Professor Leopold Horner zum 85. Geburtstag gewidmet
Institut für Organische Chemie der Universität Richard-Willstätter-Allee 2, D–76128 Karlsruhe Telefax: Int. + 721/608–4825Search for more papers by this authorAbstract
Die Wahl geeigneter Schutzgruppen ist eine der entscheidenden Voraussetzungen für die erfolgreiche Durchführung eines anspruchsvollen Syntheseprojekts. Die Schutzgruppen beeinflussen Länge und Effizienz der Synthese und sind oft sogar für ihren Erfolg oder Mißerfolg verantwortlich. Obgleich eine Vielzahl von Schutzgruppen für die unterschiedlichen funktionellen Gruppen zur Verfügung steht, wurden Strategien, nach denen diese vorteilhaft und zuverlässig kombiniert werden können, bisher nicht oder nur vereinzelt vorgeschlagen. Der vorliegende Aufsatz soll einen Beitrag zum Schließen dieser Lücke leisten. Zunächst wird ein kurzer Überblick über bewährte Schutzgruppen gegeben, in dem diese nach ihrer Labilität und nicht wie sonst üblich nach der zu schützenden funktionellen Gruppe geordnet werden. Diese Einteilung verdeutlicht die grundlegenden Konzepte zur Entwicklung von Blockierungsstrategien. Auf dieser knappen Übersicht aufbauend, werden anhand ausgewählter Beispiele aus der aktuellen Literatur bewährte Strategien aufgezeigt, nach denen Schutzgruppen in Synthesen unterschiedlicher Komplexität und Schwierigkeit vorteilhaft miteinander kombiniert werden können.
References
- 1 K. C. Nicolaou, E. J. Sorensen, Classics in Total Synthesis; Targets, Strategies. Methods, VCH, Weinheim, 1996.
- 2 Comprehensive Organic Synthesis, Vol. 1–8 (Hrsg.: B. M. Trost, I. Fleming), Pergamon, Oxford, 1991.
- 3 Encyclopedia of Reagents for Organic Chemistry (Hrsg.: L. A. Paquette), Wiley, New York, 1995.
- 4 E. J. Corey, X.-M. Cheng, The Logic of Chemical Synthesis, Wiley, New York, 1989.
- 5 K. F. McClure, S. J. Danishefsky, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 6094–6100.
- 6 J. M. Schkeryantz, S. J. Danishefsky, J. Am. Chem. Soc. 1995, 117, 4722–4723.
- 7
J. J. Masters,
J. T. Link,
L. B. Snyder,
W. B. Young,
S. J. Danishefsky,
Angew. Chem.
1995,
107,
1886–1888;
10.1002/ange.19951071617 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1995, 34, 1723–1726.
- 8 Ausnahmen bilden die Peptid- und Nucleotidchemie. Die für die Synthese von Oligopeptiden und -nucleotiden vorteilhaftesten Schutzgruppenkombinationen und -strategien werden in den einschlägigen Veröffentlichungen und auch in Lehrbüchern oft kommentiert (für Beispiele siehe Schemata 35 und 52). Da bei diesen Substanzklassen nur eine begrenzte Zahl zu schützender funktioneller Gruppen jeweils gleichbleibender Art und durchzuführender Reaktionen existiert, ist das Problemfeld in diesen Fällen deutlich enger umgrenzt als z.B. bei der stereoselektiven Synthese eines komplexen Naturstoffes. - Für Ausführungen von Schutzgruppenstrategien in der Peptidsynthese siehe z.B. [35], [37] und zit. Lit. oder J. Jones, The Chemical Synthesis of Peptides, Clarendon, Oxford, 1992; Methods in Molecular Biology, Vol. 35: Peptide Synthesis Protocols (Hrsg.: M. W. Pennington, B. M. Dunn), Humana Press, Totowa, NJ, USA, 1994; S. Sakakibara, Biopolymers (Peptide Science) 1994, 37, 17–28.
- 9 T. W. Greene, P. G. M. Wuts, Protective Groups in Organic Chemistry, 2. Aufl., Wiley, New York, 1991.
- 10 P. J. Kocienski, Protecting Groups, 1. Aufl., Thieme, Stuttgart, 1994.
- 11
H. Kunz,
H. Waldmann in
Comprehensive Organic Synthesis,
Vol. 6
(Hrsg.: B. M. Trost,
I. Fleming,
E. Winterfeldt),
Pergamon, Oxford,
1991,
S. 631–701.
10.1016/B978-0-08-052349-1.00168-2 Google Scholar
- 12 In [9] wird die Wahl der Schutzgruppen bei der Totalsynthese des Palytoxins durch Kishi et al. [77] im Vorwort geschildert (siehe auch Abschnitt 3.3). In [10] wird die Synthese des Dihydroerythronolids von Hoffmann et al. (R. Stürmer, K. Ritter, R. W. Hoffmann, Angew. Chem. 1993, 105, 112–114; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1993, 32, 101–103) unter ähnlichen Gesichtspunkten analysiert.
- 13 E. J. Corey, J. W. Suggs, Tetrahedron Lett. 1975, 3775–3778.
- 14 S. V. Ley, M. Woods, A. Zanossi-Gerosa, Synthesis 1992, 52–54.
- 15a) S. V. Ley, H. M. W. Priepke, S. L. Warriner, Angew. Chem. 1994, 106, 2410–2412; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1994, 33, 2290; b) S. V. Ley, H. M. W. Priepke, Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1994, 106, 2412–2414 bzw. Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1994, 33, 2292.
- 16 C. Rücker, Chem. Rev. 1995, 95, 1009–1064.
- 17 E. J. Corey, R. K. Varma, J. Am. Chem. Soc. 1971, 93, 7319–7320.
- 18 K. K. Ogilvie, E. A. Thompson, M. A. Quilliam, J. B. Westmore, Tetrahedron Lett. 1974, 2865–2868.
- 19 K. Toshima, S. Mukaiyama, M. Kinoshita, K. Tatsuta, Tetrahedron Lett. 1989, 30, 6413–6416.
- 20 S. Djuric, J. Venit, P. Magnus, Tetrahedron Lett. 1981, 22, 1787–1790; R. P. Bonar-Law, A. P. Davis, B. J. Dorgan, Tetrahedron Lett. 1990, 31, 6721–6728.
- 21a) H. Waldmann, D. Sebastian, Chem. Rev. 1994, 94, 911–937; b) A. Reidel, H. Waldmann, J. Prakt. Chem. 1993, 335, 109–127; c) T. Pohl, E. Nägele, H. Waldmann, Catalysis Today 1994, 22, 407–426; d) H. Waldmann in [22], Vol. 2, S. 851–886.
- 22
Enzyme Catalysis in Organic Chemistry
(Hrsg.: K. Drauz,
H. Waldmann),
VCH, Weinheim,
1995.
10.1002/9783527619429 Google Scholar
- 23 H. Waldmann, Tetrahedron Lett. 1988, 29, 1131–1134; Liebigs Ann. Chem. 1988, 1175–1180.
- 24
H. Waldmann,
E. Nägele,
Angew. Chem.
1995,
107,
2425–2428;
10.1002/ange.19951072014 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1995, 34, 2259.
- 25a) P. Braun, H. Waldmann, W. Vogt, H. Kunz, Synlett 1990, 105–107; b) Liebigs Ann. Chem. 1991, 165–170.
- 26
M. Schelhaas,
S. Glomsda,
M. Hänsler,
H.-D. Jakubke,
H. Waldmann,
Angew. Chem.
1996,
108,
82–85;
10.1002/ange.19961080114 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1996, 35, 106–109.
- 27 H. Kunz, D. Kowalczyk, P. Braun, Angew. Chem. 1994, 106, 353–355; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1994, 33, 336.
- 28a) P. Fügedi, A. Liptak, P. Nanasi, Carbohydr. Res. 1982, 104, 55–67; b) P. J. Garegg, H. Hultberg, S. Wallin, Carbohydr. Res. 1982, 108, 97–101.
- 29a) G. Barany, R. B. Merrifield, J. Am. Chem. Soc. 1977, 99, 7363–7365; b) E. Meinjohanns, M. Meldal, H. Paulsen, K. Bock, J. Chem. Soc. Perkin Trans. 1 1995, 405–415.
- 30 J. A. Barltrop, P. J. Plant, P. Schofield, Chem. Commun. 1966, 822–823.
- 31a) J. C. Sheehan, R. M. Wilson, A. W. J. Oxford, J. Am. Chem. Soc. 1971, 93, 7222–7728; b) R. S. Givens, Ph. S. Athey, B. Matuszewski, L. W. Kueper III, J.-Y. Xue, T. Fister, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 6001–6012.
- 32 M. C. Pirrung, Y. R. Lee, J. Org. Chem. 1993, 58, 6961–6963.
- 33a) A. T. Tesser, I. C. Balvert-Geers, Int. J. Pept. Protein Res. 1975, 7, 295–305; b) G. G. J. Verhart, G. I. Tesser, Recl. Trav. Chim. Pays-Bas 1988, 107, 621–626.
- 34a) F. Nakatsubo, T. Fukuyama, A. J. Cocuzza, Y. Kishi, J. Am. Chem. Soc. 1977, 99, 8115–8116; b) Tetrahedron Lett. 1977, 4295–4298.
- 35 J. Rudinger, Pure Appl. Chem. 1963, 7, 335–362; aktuelle Übersicht: M. Patek, Int. J. Pept. Protein Res. 1993, 42, 97–117.
- 36 M. T. Reetz, M. W. Drewes, A. Schmitz, Angew. Chem. 1987, 99, 1186–1188; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1987, 26, 1141–1143.
- 37 R. B. Merrifield, Pept., Proc. Am. Pept. Symp., 5th 1977, 488.
- 38a) R. C. Kelly, I. Gebhard, N. Wicnienski, J. Org. Chem. 1986, 51, 4590–4594; b) G. R. Pettit, Y. Kamano, C. W. Holzapfel, W. J. van Zyl, A. A. Tuinman, C. L. Herald, L. Baczynskyj, J. M. Schmidt, J. Am. Chem. Soc. 1987, 109, 7581–7582.
- 39 R. Windmüller, R. R. Schmidt, Tetrahedron Lett. 1994, 35, 7927–7930.
- 40 H. Kunz, C. Unverzagt, Angew. Chem. 1988, 100, 1763–1765; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1988, 27, 1697–1699.
- 41 M. Nakatsuka, J. A. Ragan, T. Sammakia, D. B. Smith, D. E. Uehling, S. L. Schreiber, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 5583–5601.
- 42a) A. D. Piscopio, N. Minowa, T. K. Chakraborty, K. Koide, P. Bertinato, K. C. Nicolaou, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1993, 617–618; J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1993, 619–622; b) K. C. Nicolaou, T. K. Chakraborty, A. D. Piscopio, N. Minowa, P. Bertinato, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 4419–4420.
- 43 H. Kunz, H. Waldmann, Angew. Chem. 1985, 97, 885–887; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1985, 24, 883.
- 44 C. M. Hayward, D. Yohannes, S. J. Danishefsky, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 9345–9346.
- 45 Y. Hayakawa, S. Wakabayashi, H. Kato, R. Noyori, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 1691–1696.
- 46 S. Blechert, A. Kleine-Klausing, Angew. Chem. 1991, 103, 428–429; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 412.
- 47 D. A. Evans, J. A. Ellman, K. M. DeVries, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 8912–8914.
- 48 P. Braun, H. Waldmann, H. Kunz, Synlett 1992, 39–40; Bioorg. Med. Chem. 1993, 1, 197–207.
- 49
T. Pohl,
H. Waldmann,
Angew. Chem.
1996,
108,
1829–1832;
10.1002/ange.19961081531 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1996, 35, 1720–1723.
- 50 H. Kunz, Angew. Chem. 1987, 99, 297–311; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1987, 26, 294.
- 51 B. Danieli, G. Lesma, M. Mauro, G. Palmisano, D. Passarella, Tetrahedron 1994, 50, 8837–8852.
- 52 A. L. Margolin, Enzyme Microb. Technol. 1993, 5, 266–280; K. Mori, Synlett 1995, 1097–1109.
- 53 M. Ohno, Y. Ito, M. Arita, T. Shibata, K. Adachi, H. Sawai, Tetrahedron 1984, 40, 145–152.
- 54 S. Iruchijima, K. Hasegawa, G. Tsuchihashi, Agric. Biol. Chem. 1982, 46, 1907–1910.
- 55 J. Fried, V. John, M. J. Szwedo, Jr., C.-K. Chen, C. O'Yang, T. A. Morinelli, A. K. Okwu, P. V. Halushka, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 4510.
- 56 S. Kobayashi, M. Nakada, M. Ohno, Pure Appl. Chem. 1993, 64, 1121.
- 57 M. Arita, K. Adachi, Y. Ito, H. Sawai, M. Ohno, J. Am. Chem. Soc. 1983, 105, 4049–4055.
- 58 X. K. Holdgrun, C. J. Sih, Tetrahedron Lett. 1991, 32, 3465–3468.
- 59 M. Schneider, M. Engel, H. Boensmann, Angew. Chem. 1984, 96, 52–54; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1984, 23, 64–66.
- 60 P. Mohr, N. Waespe-Sarceivic, C. Tamm, K. Gawronska, J. K. Gawronski, Helv. Chim. Acta 1983, 66, 2501–2511.
- 61 K. J. Harris, Q.-M. Gu, Y. E. Shih, G. Girdaukas, C. J. Sih, Tetrahedron Lett. 1991, 32, 3941–3944.
- 62 J.-L. Brevet, K. Mori, Synthesis 1992, 1007.
- 63 K. O. Hallinan, T. Honda, Tetrahedron 1995, 51, 12211–12216.
- 64a) V. R. N. Pillai, Synthesis 1980, 1–26; b) Org. Photochem. 1987, 225; c) U. Zehavi, Adv. Carbohydr. Chem. Biochem. 1988, 46, 179–204.
- 65a) R. D. Groneberg, T. Miyazaki, N. A. Stylianides, T. J. Schulze, W. Stahl, E. P. Schreiner, T. Suzuki, A. L. Schmith, K. C. Nicolaou, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 7593–7611; b) A. L. Schmith, E. N. Pitsinos, C.-H. Hwang, Y. Mizuno, H. Saitomo, G. R. Scarlato, T. Suzuki, K. C. Nicolaou, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 7612–7624; c) K. C. Nicolaou, M. Nakada, K. Shibayama, E. N. Pitsinos, H. Saimoto, Y. Mizuno, K.-U. Baldenius, A. L. Schmith, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 7625–7635.
- 66 S. R. Adams, J. P. Y. Kao, R. Y. Tsien, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 7957–7968.
- 67 M. C. Pirrung, S. W. Shuey, J. Org. Chem. 1994, 59, 3890–3897.
- 68 R. S. Givens, P. S. Athey, L. W. Kueper III, B. Matuszewski, J.-Y. Xue, J. Am. Chem. Soc. 1992, 114, 8708–8710.
- 69 A. Barth, K. Hauser, W. Mäntele, J. E. T. Corrie, D. R. Trentham, J. Am. Chem. Soc. 1995, 117, 10311–10316.
- 70 R. A. Ellison, E. R. Lukenbach, C. W. Chiu, Tetrahedron Lett. 1975, 499–502.
- 71 P. Sieber, B. Kamber, A. Hartmann, A. Jöhl, B. Riniker, W. Rittel, Helv. Chim. Acta 1974, 57, 2617–2621.
- 72 K. C. Nicolaou, E. P. Schreiner, Y. Iwabuchi, T. Suzuki, Angew. Chem. 1992, 104, 317–319; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1992, 31, 340.
- 73a) R. A. Holton, C. Somoza, H.-B. Kim, F. Liang, R. J. Biedinger, P. D. Boatman, M. Shindo, C. C. Smith, S. Kim, H. Nadizadeh, Y. Suzuki, C. Tao, P. Vu. S. Tang, P. Zhang, K. K. Murthi, L. N. Gentile, J. H. Liu, J. Am. Chem. Soc. 1994, 116, 1597–1598, 1599–1600.
- 74 K. Horita, T. Yoshioka, T. Tanaka, Y. Oikawa, O. Yonemitsu, Tetrahedron 1986, 42, 3021–3028.
- 75 T. Tanaka, Y. Oikawa, T. Hamada, O. Yonemitsu, Tetrahedron Lett. 1986, 27, 3651–3654.
- 76 H. Kunz, J. März, Angew. Chem. 1988, 100, 1424–1425; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1988, 27, 1375.
- 77a) R. W. Armstrong, J. M. Beau, S. H. Cheon, W. J. Christ, H. Fujioka, W. H. Ham, L. D. Hawkins, H. Jin, S. H. Kang, Y. Kishi, M. J. Martinelli, W. D. McWhorter, Jr., M. Mizuno, M. Nakata, A. E. Stutz, F. X. Talamas, M. Taniguchi, J. A. Tino, K. Ueda, J. I. Uenishi, J. B. White, M. Yonaga, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 7525–7530, 7530–7533.
- 78 D. A. Evans, S. W. Kaldor, T. K. Jones, J. Cardy, T. J. Stout, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 7001–7031.
- 79
M. D. Shair,
T.-Y. Yoon,
S. J. Danishefsky,
Angew. Chem.
1995,
107,
1883–1885;
10.1002/ange.19951071616 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1995, 34, 1720–1723.
- 80a) K. C. Nicolaou, T. J. Caulfield, H. Kataoka, T. Kumazawa, J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 7910–7912; b) K. C. Nicolaou, Chemtracts - Org. Chem. 1991, 4, 181–198.
- 81 K. C. Nicolaou, T. J. Caulfield, H. Kataoka, N. A. Stylianides, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, 3693–3695.
- 82 T. K. Jones, S. G. Mills, R. A. Reamer, D. Askin, R. Desmond, R. P. Volante, I. Shinkai, J. Am. Chem. Soc. 1989, 111, 1157–1159.
- 83
Siehe z. B.:
M. Nogrady,
Stereoselective Synthesis,
2. Aufl., VCH, Weinheim,
1994.
10.1002/9783527615698 Google Scholar
- 84 J. Mulzer, H. M. Kirstein, J. Buschmann, C. Lehmann, P. J. Luger, J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 910–923.
- 85 M. Isobe, M. Kitamura, T. Goto, Tetrahedron Lett. 1979, 3465–3468.
- 86 U. E. Udodong, C. S. Rao, B. Fraser-Reid, Tetrahedron 1992, 48, 4713–4724.
- 87a) D. R. Mootoo, P. Konradsson, U. Udodong, B. Fraser-Reid, J. Am. Chem. Soc. 1988, 110, 5583–5584; b) B. Fraser-Reid, U. E. Udodong, Z. Wu. H. Ottoson, R. Merrit, C. S. Rao, C. Roberts, Synlett 1992, 927.
- 88 A. Toepfer, W. Kinzy, R. R. Schmidt, Liebigs Ann. Chem. 1994, 449–464.
- 89 R. G. Denkewalter, D. F. Veber, F. W. Holly, R. Hirschmann, J. Am. Chem. Soc. 1969, 91, 502–503.
- 90a) E. Wünsch, G. Wendlberger, Chem. Ber. 1968, 101, 341–345; b) Chem. Ber. 1968, 101, 3659–3663.
- 91a) S. Knapp, J. J. Hale, M. Bastos, F. S. Gibson, Tetrahedron Lett. 1990, 31, 2109–2112; b) S. Knapp, J. J. Hale, M. Bastos, A. Molina, K. Y. Chen, J. Org. Chem. 1992, 57, 6239–6256.
- 92a) S. R. Angle, J. M. Fevig, S. D. Knight, R. W. Marquis, Jr., L. E. Overman, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 3966–3976; b) S. D. Knight, L. E. Overman, G. Pairaudeau, J. Am. Chem. Soc. 1993, 115, 9293–9294; c) J. Am. Chem. Soc. 1995, 117, 5776–5788.
- 93 A. N. Semenov, I. V. Lomonosova, V. I. Berezin, M. I. Titov, Biotech. Bioeng. 1993, 42, 1137–1141.
- 94 Kurzer Übersichtsartikel: T. Ziegler, Angew. Chem. 1994, 106, 2362–2365; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1994, 33, 2339.
- 95a) T. Iverson, D. R. Bundle, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1981, 1240–1241; b) H.-P. Wessel, T. Iverson, D. R. Bundle, J. Chem. Soc. Perkin Trans. 1 1985, 2247.
- 96a) H. G. Fletcher, Jr., Methods Carbohydr. Chem. 1963, 2, 307; b) M. E. Evans, Methods Carbohydr. Chem. 1980, 8, 313; c) P. J. Caregg, C. G. Swahn, Acta Chem. Scand. 1972, 26, 3895.
- 97 R. Pascal, D. Chauvey, R. Sola, Tetrahedron Lett. 1994, 35, 6291–6294.
- 98a) B. Fraser-Reid, P. Konradsson, D. R. Mootoo, U. Udodong, J. Chem. Soc. Chem. Commun. 1988, 823–825.
- 99
O. Kanie,
Y. Ito,
T. Ogawa,
J. Am. Chem. Soc.
1994,
116,
12073–12074;
H. Paulsen,
Angew. Chem.
1995,
107,
1562–1564;
10.1002/ange.19951071308 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1995, 34, 1432–1434.
- 100a) M. A. Gallop, R. W. Barrett, W. J. Dower, S. P. A. Fodor, E. M. Gordon, J. Med. Chem. 1994, 37, 1233–1251; b) J. Med. Chem. 1994, 37, 1385–1401.
- 101
S. P. A. Fodor,
J. L. Read,
M. C. Pirrung,
L. Stryer,
A. Tsai Lu
D. Solas,
Science
1994,
251,
767–773;
siehe auch:
G. Kiedrowski,
Angew. Chem.
1991,
103,
839–840;
10.1002/ange.19911030712 Google ScholarAngew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 822.
Citing Literature
This is the
German version
of Angewandte Chemie.
Note for articles published since 1962:
Do not cite this version alone.
Take me to the International Edition version with citable page numbers, DOI, and citation export.
We apologize for the inconvenience.