Biological Exploitation of Solar Energy by Photosynthetic Water Splitting
Corresponding Author
Prof. Dr. Gernot Renger
Max-Volmer-Institut für Biophysikalische und Physikalische Chemie der Technischen Universität Berlin, Strasse des 17. Juni 135, D-1000 Berlin 12
Max-Volmer-Institut für Biophysikalische und Physikalische Chemie, der Technischen Universität Berlin, Strasse des 17. Juni 135, D-1000 Berlin 12Search for more papers by this authorCorresponding Author
Prof. Dr. Gernot Renger
Max-Volmer-Institut für Biophysikalische und Physikalische Chemie der Technischen Universität Berlin, Strasse des 17. Juni 135, D-1000 Berlin 12
Max-Volmer-Institut für Biophysikalische und Physikalische Chemie, der Technischen Universität Berlin, Strasse des 17. Juni 135, D-1000 Berlin 12Search for more papers by this authorAbstract
The cleavage of water by solar radiation into dioxygen and metabolically bound hydrogen during photosynthesis is of central importance for the existence of higher forms of life on earth. The realization of this process in biological organisms made possible the use of the earth's huge water reservoir for the exploitation of solar energy and, at the same time, led to the creation of an aerobic atmosphere. The dioxygen thereby formed is a powerful oxidant which permits an energetically highly efficient nutrient turnover. In recent years considerable progress has been made in understanding the functional and structural organization of photosynthetic water splitting. This article attempts to give a review of our current state of knowledge with special emphasis on the oxidation of water to O2 in biological systems.
Abstract
The splitting of water by solar radiation into oxygen and metabolically bound hydrogen during photosynthesis is of central importance for the existence of higher forms of life on earth. The oxygen thereby formed is a powerful oxidant which permits an energetically highly efficient nutrient turnover. In recent years considerable progress has been made in understanding the functional and structural organization of photosynthetic water splitting. This is especially true for the partial step of oxidation of water to O2.
References
- 1 L. Boltzmann: Der zweite Hauptsatz der Wärmetheorie. In: Populäre Schriften, J. A. Barth, Leipzig 1904.
- 2 E. A. Berghorn, Sci. Am. 224 (1971), No. 1, p. 30.
- 3(a)
W. Hoppe,
W. Lohmann,
H. Markl,
H. Ziegler (Eds.):
Biophysics,
Springer, Berlin
1983:
10.1007/978-3-642-68877-5 Google Scholar(b) G. Renger in [3a], p. 515–542.
- 4 G. Renger in [3a], p. 347–371.
- 5(a) Govindjee (Ed.): Photosynthesis, Energy Conservation by Plants and Bacteria, Vol. 1, Academic Press, New York 1982; (b) M. Y. Okamura, G. Feher, N. Nelson in [5a], p. 195–272.
- 6(a) Govindjee (Ed.): Bioenergetics of Photosynthesis, Academic Press, New York 1975; (b) R. p. Knox in [6a], p. 183–221.
- 7 A. C. Ley, D. Mauzerall, Biochim. Biophys. Acta 680 (1982) 95.
- 8 C. Wolff, H. T. Will, Z. Naturforsch. B 24 (1969) 1031.
- 9 G. Renger, C. Wolff, Biochim. Biophys. Acta 460 (1977) 57.
- 10 G. Döring, G. Renger, J. Vater, H. T. Witt, Z. Naturforsch. B 24 (1969) 1139.
- 11 M. p. Davis, A. Forman, J. Fajer, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 76 (1979) 4170.
- 12(a) H. J. den Blanken, A. J. Hoff, A. P. J. M. Jongenelis, B. A. Diner, FEBS-Lett. 157 (1983) 21; (b) M. E. Michel-Beyerle (Ed.): Antennas and Reaction Centers of Photosynthetic Bacteria, Springer, Berlin 1985; (c) A. J. Hoff in [12b], p. 150–163.
- 13 W. L. Butler, D. Magde, S. S. Berens, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 80 (1984) 7510.
- 14 V. V. Klimov, A. V. Klevanik, V. A. Shuvalov, A. A. Krasnovsky, FEBS-Lett. 82 (1977) 183.
- 15(a) J. Biggins (Ed.): Progress in Photosynthetic Research. Nijhoff, Dordrecht 1987; (b) A. R. Holzwarth, H. Brock, G. H. Schatz in [14a], Vol. 1, p. 61–65.
- 16 H. J. Eckert, G. Renger, J. Bernarding, P. Faust, H. J. Eichler, J. Salk, Biochim. Biophys. Acta (1987), in press.
- 17 H. J. Eckert, G. Renger, Photochem. Photobiol. 31 (1980) 501.
- 18 G. Renger, Y. Koike, M. Yuasa, Y. Inoue, FEBS-Lett. 163 (1983) 89.
- 19 M. C. W. Evans, Y. E. Atkinson, R. C. Ford, Biochim. Biophys. Acta 806 (1985) 247.
- 20 A. J. Hoff, I. I. Proskuryakov, Biochim. Biophys. Acta 808 (1985) 343.
- 21 J. H. A. Nugent, B. A. Diner, M. C. W. Evans, FEBS-Lett. 154 (1981) 328.
- 22 A. W. Rutherford, P. Mathis, FEBS-Lett. 154 (1983) 328.
- 23 K. Witt, FEBS-Lett. 38 (1973) 116.
- 24 C. Kirmeier, D. Holton, R. J. Debus, C. Feher, M. Y. Okamura, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 83 (1986) 6407.
- 25 W. W. Parson, B. Ke in [5a], p. 331–385.
- 26 R. P. J. Williams, G. R. Moore, P. E. Wright in A. W. Addison, W. R. Cullen, D. Dolphin, B. R. James (Eds.): Biological Aspects of Inorganic Chemistry, Wiley, New York, 1977, p. 369–401.
- 27 A. V. Xavier, J. J. G. Moura, I. Moura, Struct. Bonding (Berlin) 43 (1981) 187.
- 28 A. K. Churg, A. Warshel, Biochemistry 25 (1986) 1675.
- 29 D. De Vault, Q. Rev. Biophys. 13 (1980) 387.
- 30 R. A. Marcus, N. Sutin, Biochim. Biophys. Acta 811 (1985) 265.
- 31 R. T. Ross, R. J. Anderson, T. L. Hsia, Photochem. Photobiol. 24 (1976) 267.
- 32 A. S. K. Sun, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 234 (1971) 399.
- 33 G. Renger, H. J. Eckert, Bioelectrochem. Bioenerg. 7 (1980) 101.
- 34 J. Deisenhofer, O. Epp, K. Miki, H. Michel, R. Huber, Nature (London) 318 (1985) 618.
- 35 G. Renger, Physiol. Veg. 24 (1986) 509.
- 36 A. W. Rutherford, Biochem. Soc. Trans. 14 (1985) 12.
- 37 J. D. Rochaix, M. Dron, M. Rahire, P. Malnoe, Plant Mol. Biol. 3 (1984) 363.
- 38 D. J. Kyle, Photochem. Photobiol. 41 (1985) 107.
- 39 A. A. Brown, C. W. Gilbert, R. Guy, C. J. Arntzen, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 81 (1984) 6310.
- 40 J. Kyte, R. F. Doolittle, J. Mol. Biol. 157 (1982) 105.
- 41 A. Trebst, B. Depka in [13a], p. 216–224.
- 42 K.-D. Irrgang, G. Renger, J. Vater, FEBS-Lett. 204 (1986) 67.
- 43(a) Y. Inoue, A. R. Crofts, Govindjee, N. Murata, G. Renger, K. Satoh (Eds.): The Oxygen Evolving System in Photosynthesis. Academic Press, (Japan) 1983; (b) A. Yamagishi, P. Katoh in [43a], p. 39–48.
- 44 H. Y. Nakatani in [43a], p. 49–54.
- 45 C. de Vitry, F. A. Wollmann, P. Delepelaire, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 415.
- 46(a) K. D. Irrgang, H. J. Eckert, G. Renger, J. Vater, unpublished results; (b) O. Nanba, K. Satoh, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 84 (1987) 109: (c) R. V. Danielius, K. Satoh, P. J. M. van Kan, J. J. Plijter, A. M. Nuijs, H. van Gorkum, FEBS-Lett. 213 (1987) 241; (d) J. B. Marder, D. J. Chapman, A. Telfer, P. J. Nixon, J. Barber, Plant. Mol. Biol. (1987), in press.
- 47 W. Junge, H. T. Witt, Z. Naturforsch. B 23 (1968) 244.
- 48 P. Joliot, G. Barbieri, R. Chabaud, Photochem. Photobiol. 10 (1969) 302.
- 49 B. Kok, B. Forbush, M. P. McGloin, Photochem. Photobiol. 11 (1970) 457.
- 50 P. Joliot, B. Kok in (6a), p. 387–412.
- 51 G. Renger, Govindjee, Photosynth. Res. 6 (1985) 33.
- 52 J. A. van Best, P. Mathis, Biochim. Biophys. Acta 503 (1978) 178.
- 53 G. Renger, H. J. Eckert, W. Weiss in [43a], p. 73–82.
- 54 K. Brettel, H. T. Witt, Photobiochem. Photobiophys. 6 (1983) 253.
- 55 H. J. Eckert, G. Renger, H. T. Witt, FEBS-Lett. 167 (1984) 316.
- 56 J. P. Dekker, J. J. Plijter, L. Ouwehand, H. J. van Gorkom, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 176.
- 57 G. Renger, W. Weiss, Biochem. Soc. Trans. 14 (1985) 17.
- 58 G. T. Babcock, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 376 (1975) 315.
- 59 G. T. Babcock, R. E. Blankenship, K. Sauer, FEBS-Lett. 61 (1976) 286.
- 60 J. T. Warden, R. E. Blankenship, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 432 (1976) 462.
- 61 C. F. Yocum, C. T. Yerkes, R. E. Blankenship, R. R. Sharp, G. T. Babcock, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 78 (1981) 7507.
- 62 H. Conjeaud, P. Mathis, Biochim. Biophys. Acta 590 (1980) 353.
- 63 M. Boska, K. Sauer, W. Buttner, G. T. Babcock, Biochim. Biophys. Acta 722 (1983) 327.
- 64 G. Renger, M. Völker, W. Weiss, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 582.
- 65 G. Renger, C. Wolff, Biochim. Biophys. Acta 423 (1976) 610.
- 66 G. Havemann, P. Mathis, Biochim. Biophys. Acta 440 (1976) 346.
- 67 P. J. O'Malley, G. T. Babcock, R. C. Prince, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 283.
- 68 M. Brok, F. C. Ebskamp, A. J. Hoff, Biochim. Biophys. Acta 809 (1985) 421.
- 69 W. Weiss, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 173.
- 70 B. A. Diner, C. de Vitry, Adv. Photosynth. Res. Proc. Int. Congr. Photosynth. 6th 1983 1 (1984) 407.
- 71 J. P. Dekker, M. Brok, H. G. van Gorkom, Adv. Photosynth. Res. Proc. Int. Congr. Photosynth. 6th 1983 1 (1984) 171.
- 72 W. Weiss, G. Renger, FEBS-Lett. 169 (1984) 219.
- 73 E. J. Land, in [71].
- 74 E. K. Pistorius, A. E. Gau, FEBS-Lett. 206 (1986) 243.
- 75 P. Rich. Photosynth. Res. 6 (1985) 335.
- 76(a) W. C. Rodriguez, T. K. Chandrasheker, G. T. Babcock in [14a]. Vol. 1, p. 471; (b) Y. Takahashi, M. Takahashi, K. Satoh, FEBS-Lett. 208 (1986) 347; (c) M. Ikeuchi, Y. Inoue, FEBS-Lett. 210 (1987) 71.
- 77 G. Renger, W. Weiss, Adv. Photosynth. Res. Proc. Int. Congr. Photosynth. 6th 1983 1 (1984) 253.
- 78 J. Fajer, M. S. Davis, A. Forman, V. K. Klimov, E. Dolan, B. Ke, J. Am. Chem. Soc. 102 (1980) 7143.
- 79 M. Gläser, C. Wolff, G. Renger, Z. Naturforsch. C31 (1976) 712.
- 80 K. Brettel, E. Schlodder, H. T. Witt, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 403.
- 81 G. P. Anderson, J. E. Draheim, E. L. Gross, Biochim. Biophys. Acta 810 (1985) 123.
- 82 G. Renger, Top. Curr. Chem. 69 (1977) 39.
- 83 P. George in T. E. King, H. S. Mason, M. Morrison (Eds.): Oxidases and Related Redox Systems, Vol. 1. Wiley, New York 1965, p. 3–36.
- 84 L. T. Krishtalik, Biochim. Biophys. Acta 849 (1986) 162.
- 85 B. G. Malmström, Annu. Rev. Biochem. 51 (1982) 21.
- 86 R. Radmer, G. Cheniae in J. Barber (Ed.): Primary Processes of Photosynthesis, Elsevier/North Holland, Amsterdam 1977.
- 87 T. Wydrzynski in [5a], p. 469–506.
- 88 J. Amesz, Biochim. Biophys. Acta 726 (1983) 1.
- 89 J. M. Olson, Science 168 (1970) 438.
- 90(a) G. Renger, Z. Naturforsch. C 25 (1970) 966; (b) G. Renger, Eur. J. Biochem. 27 (1972) 259.
- 91 W. J. F. Vermaas, G. Renger, G. Dohnt, Biochim. Biophys. Acta 704 (1984) 194.
- 92 G. M. Cheniae, I. F. Martin, Biochim. Biophys. Acta 197 (1971) 219.
- 93 N. Tamura, G. M. Cheniae, Biochim. Biophys. Acta 809 (1985) 245.
- 94 G. Renger, Photosynthetica 21 (1987), in press.
- 95 G. Mavankal, D. C. McCain, T. M. Bricker, FEBS-Lett. 202 (1986) 235.
- 96 T. Ono, Y. Inoue, FEBS-Lett. 168 (1984) 281.
- 97 T. Ono, H. Kajikawa, Y. Inoue, Plant Physiol. 80 (1986) 85.
- 98 J. Barber, H. Y. Nakatani, R. Mansfield, Isr. J. Chem. 21 (1981) 243.
- 99 S. T. Allakhverdief, M. A. Shafiev, V. V. Klimov, Photobiochem. Photobiophys. 12 (1986) 61.
- 100 G. Renger, FEBS-Lett. 81 (1977) 223.
- 101 G. Renger in H. Metzner (Ed.): Photosynthetic Water Oxidation, Academic Press, London, 1978, p. 229–248.
- 102 J. A. Gilbert, D. S. Eggleston, W. R. Murphy, Jr., D. A. Geselowitz, D. J. Hodgson, T. J. Meyer, J. Am. Chem. Soc. 107 (1985) 3855.
- 103 R. Ramaraj, A. Kira, M. Kaneko, Angew. Chem. 98 (1986) 1012; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 25 (1986) 1009.
- 104 W. B. Lewis, L. O. Morgan in R. L. Carloer (Ed.): Paramagnetic Relaxation in Solutions in Transitional Metal Chemistry. Vol. 4, Marcel Dekker, New York, 1986, p. 33–112.
- 105 T. Wydrzynski, N. Zumbulyadis, P. G. Schmidt, Govindjee, Biochim. Biophys. Acta 408 (1975) 349.
- 106 T. Wydrzynski, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 851 (1986) 65.
- 107 A. N. Srinivasan, R. R. Sharp, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 211.
- 108 A. N. Srinivasan, R. R. Sharp, Biochim. Biophys. Acta 851 (1986) 369.
- 109 T. Wydrzynski, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 589 (1980) 56.
- 110 G. C. Dismukes, Y. Siderer, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 78 (1981) 274.
- 111 G. C. Dismukes, Y. Siderer, FEBS-Lett. 121 (1980) 78.
- 112 Ö Hansson, L.-E. Andreasson, Biochim. Biophys. Acta 679 (1982) 261.
- 113 L.-E. Andreasson, Ö Hansson, T. Vänngard, Chim. Scr. 21 (1983) 71.
- 114 G. W. Brudvig, J. L. Casey, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 723 (1983) 366.
- 115 J.-L. Zimmermann, A. W. Rutherford, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 160.
- 116 J. C. de Paula, G. W. Brudvig, J. Am. Chem. Soc. 107 (1985) 2643.
- 117 B. Mabad, J. P. Tuchagues, Y. T. Hwang, D. N. Hendrickson, J. Am. Chem. Soc. 107 (1985) 2801.
- 118 Ö Hansson, L.-E. Andreasson, T. Vänngard, FEBS-Lett. 195 (1986) 151.
- 119 M. Völker, G. Renger, A. W. Rutherford, Biochim. Biophys. Acta 851 (1986) 424.
- 120 J. L. Casey, K. Sauer, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 21.
- 121 J. L. Zimmermann, A. W. Rutherford, Biochemistry 25 (1986) 4609.
- 122(a) J. C. de Paula, W. F. Beck, G. W. Brudvig, J. Am. Chem. Soc. 108 (1986) 4002; (b) J. Cole, V. K. Yachandra, R. D. Guiles, A. E. McDermott, R. D. Britt, S. L. Dexheimer, K. Sauer, M. P. Klein, Biochim. Biophys. Acta 890 (1987) 395.
- 123 M. W. Lynch, D. N. Hendrickson, B. Y. Fitzgerald, C. G. Pierport, J. Am. Chem. Soc. 106 (1984) 2041.
- 124 M. W. Lynch, D. N. Hendrickson, B. J. Fitzgerald, C. G. Pierport, J. Am. Chem. Soc. 103 (1981) 3961.
- 125 G. Renger, W. Weiss, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 184.
- 126 G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 440 (1976) 287.
- 127 G. Renger, FEBS-Lett. 137 (1976) 217.
- 128 G. Renger, W. Weiss, FEBS-Lett. 137 (1982) 217.
- 129 G. Renger, W. Weiss, Biochim. Biophys. Acta 722 (1983) 1.
- 130 P. Joliot, M. Hoffnung, R. Chabaud, J. Chim. Phys. 63 (1966) 1423.
- 131 D. A. Berthold, G. T. Babcock, C. F. Yocum, FEBS-Lett. 134 (1981) 231.
- 132 R. Kuwabara, N. Murata, Plant Cell Physiol. 23 (1982) 583.
- 133 J. P. Dekker, H. J. van Gorkom, J. Wessink, L. Ouwehand, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 1.
- 134(a) J. Lavergne, Photochem. Photobiol. 43 (1986) 311; (b) Ö Saygin, H. T. Witt in [15a], Vol. 1, p. 537.
- 135 G. Renger, B. Hanssum, U. Wacker, Chim. Scr. (1987), in press.
- 136(a) L. J. Boucher, C. G. Coe, Inorg. Chem. 14 (1975) 1289; (b) J. B. Vincent, G. Christou, FEBS-Lett. 207 (1986) 250.
- 137 G. C. Dismukes P. Mathis, FEBS-Lett. 178 (1984) 51.
- 138 J. A. Kirby, D. B. Goodin, T. J. Wydrzynski, A. S. Robertson, M. P. Klein, J. Am. Chem. Soc. 103 (1981) 5537.
- 139 D. B. Goodin, V. K. Yachandra, R. D. Britt, K. Sauer, M. Klein, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 209.
- 140 J. A. Kirby, A. S. Robertson, J. P. Smith, A. C. Thompson, R. S. Cooper, M. P. Klein, J. Am. Chem. Soc. 103 (1981) 5529.
- 141 V. K. Yachandra, R. D. Guiles, A. McDermott, R. D. Britt, S. L. Dexheimer, K. Sauer, M. P. Klein. Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 324.
- 142 G. Renger, B. Hanssum, W. Weiss in [15a], Vol. 1, p. 541–544.
- 143(a) C. Preston, R. J. Pace, Biophys. J. 49 (1986) 25a: (b) H. Koike, B. Hanssum, Y. Inoue, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta (1987), in press.
- 144 D. F. Blair, S. N. Witt, S. I. Chan, J. Am. Chem. Soc. 107 (1985) 1389.
- 145 W. P. Schröder, H. E. Akerlund, Biochim. Biophys. Acta 848 (1986) 359.
- 146 R. Radmer, O. Ollinger, FEBS-Lett. 195 (1986) 285.
- 147 K. P. Bader, P. Thibault, G. H. Schmidt in [15a], Vol. 1. p. 549–552.
- 148 B. M. Hoffmann, T. Szymanski, T. G. Brown, F. Basolo, J. Am. Chem. Soc. 100 (1978) 7253.
- 149 A. B. P. Lever, J. P. Wilshire, S. K. Onan, J. Am. Chem. Soc. 101 (1979) 3368.
- 150 T. G. Taylor, D. K. White, D. H. Campbell, A. P. Berzinis, J. Am. Chem. Soc. 103 (1981) 4932.
- 151 D. E. Hamilton, R. S. Drago, J. Telser, J. Am. Chem. Soc. 106 (1984) 5353.
- 152 K. D. Karlin, R. W. Cruse, Y. Gultneh, J. C. Hayes, J. Zubieta, J. Am. Chem. Soc. 106 (1984) 3372.
- 153 M. Denis, G. M. Clore, Plant Physiol. 68 (1981) 229.
- 154 R. Osman, H. Basch, J. Am. Chem. Soc. 106 (1984) 5710.
- 155 B. Bouges-Bocquet, Biochim. Biophys. Acta 594 (1980) 85.
- 156 A. W. Rutherford, G. Renger, H. Koike, Y. Inoue, Biochim. Biophys. Acta 767 (1984) 548.
- 157 G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 256 (1972) 428.
- 158(a) G. Renger, B. Bouges-Bocquet, R. Delosme, Biochim. Biophys. Acta 292 (1973) 796: (b) G. Renger, B. Bouges-Boequet, K. H. Büchel, J. Bioenerg. 4 (1973) 491; (c) W. Oettmeier, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 593 (1980) 113.
- 159 B. Hanssum, G. Dohnt, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 806 (1985) 210.
- 160 G. F. Jameson, R. S. Drago, J. Am. Chem. Soc. 107 (1985) 3017.
- 161 W. Junge, G. Renger, W. Ausländer, FEBS-Lett. 79 (1977) 155.
- 162 S. Saphon, A. R. Crofts, Z. Naturforsch. C 32 (1977) 617.
- 163 C. F. Fowler, Biochim. Biophys. Acta 462 (1977) 414.
- 164 B. R. Velthuys, FEBS-Lett. 115 (1980) 167.
- 165 B. Wille, J. Lavergne, Photobiochem. Photobiophys. 4 (1982) 131.
- 166 W. Förster, W. Junge, Photochem. Photobiol. 41 (1985) 183.
- 167(a) G. Renger, U. Wacker, M. Völker, Photosynth. Res. (1987), in press; (b) U. Wacker, G. Renger, unpublished results.
- 168 R. Dietrich-Glaubitz, M. Völker, G. Renger, P. Gräber in [15a], Vol. 1, p. 519–522.
- 169 S. Izawa, A. Muallen, N. K. Ramaswamy in [43a], p. 293–302.
- 170 Govindjee, Adv. Photosynth. Res. Proc. Int. Congr. Photosynth. 6th 1983 1 (1984) 227.
- 171 C. Critchley, Biochim. Biophys. Acta 811 (1985) 33.
- 172 I. C. Bainu, C. Critchley, Govindjee, H. S. Gutowsky, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 81 (1984) 3713.
- 173
S. M. Theg,
P. H. Homann,
Biochim. Biophys. Acta
679
(1982) 22.
10.1016/0005-2728(82)90293-6 Google Scholar
- 174 C. Preston, R. J. Pace, Biochim. Biophys. Acta 810 (1985) 388.
- 175 J. Sinclair, Biochim. Biophys. Acta 764 (1984) 247.
- 176 P. O. Sandusky, C. F. Yocum, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 603.
- 177 S. M. Theg, P. A. Jursinic, P. H. Homann, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 636.
- 178 S. Itoh, C. T. Yerkes, H. Koike, H. H. Robinson, A. R. Crofts, Biochim. Biophys. Acta 766 (1984) 612.
- 179 T. Ono, Y. Inoue, Biochim. Biophys. Acta 806 (1985) 331.
- 180 P. H. Homann, H. Gleiter, T. Ono, Y. Inoue, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 10.
- 181 T. Ono, J. L. Zimmermann, Y. Inoue, A. W. Rutherford, Biochim. Biophys. Acta 851 (1986) 193.
- 182 R. Damoder, V. V. Klimov, G. C. Dismukes, Biochim. Biophys. Acta 848 (1986) 378.
- 183 P. H. Homann, Biochim. Biophys. Acta 809 (1985) 311.
- 184(a) G. C. Dismukes, Photochem. Photobiol. 43 (1986) 99: (b) T. Ono. H. Nakayama, H. Gleiter, Y. Inoue, A. Kawamori, Arch. Biochem. Biophys. (1987), in press.
- 185 P. O. Sandusky, C. F. Yocum, FEBS-Lett. 162 (1983) 339.
- 186 H. Taube, Angew. Chem. 96 (1984) 315; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 23 (1984) 329.
- 187 V. K. Yachandra, R. D. Guiles, K. Sauer, H. M. Klein. Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 333.
- 188 R. Piccioni, D. Mauzerall, Biochim. Biophys. Acta 504 (1978) 384.
- 189 J. J. Brand, P. Mohanty, D. C. Fork, FEBS-Lett. 155 (1983) 120.
- 190 H. E. Akerlund in [43a]. p. 201–208.
- 191 N. Murata, M. Miyao, T. Kubawara in [43a]. p. 213–222.
- 192 T. Ono, Y. Inoue, FEBS-Lett. 166 (1983) 381.
- 193 D. F. Ghanotakis, G. T. Babcock, C. F. Yocum, FEBS-Lett. 167 (1984) 127.
- 194 A. Boussac, B. Maison-Peteri, C. Vernotte, A. L. Etienne, Biochim. Biophys. Acta 808 (1985) 225.
- 195 M. Völker, H. J. Eckert, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 890 (1987) 66.
- 196 M. Völker, H. J. Eckert, G. Renger in [15a], Vol. 1. p. 545–548.
- 197 T. Ono, Y. Inoue, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 380.
- 198 M. Miyao, N. Murata, Photosynth. Res. 10 (1986) 489.
- 199 B. G. Malmström, Biochim. Biophys. Acta 549 (1979) 281.
- 200 L. Powers, B. Chauce, Y. Cling, P. Angiohillo, Biophys. J. 39 (1981) 465.
- 201 J. J. Jarausch, B. Kadenbach, Eur. J. Biochem. 146 (1985) 211.
- 202 M. Miyao, N. Murata, FEBS-Lett. 770 (1984) 350.
- 203 N. I. Bishop, Adv. Photosynth. Res. Proc. Int. Congr. Photosynth. 6th 1983 1 (1984) 321.
- 204 J. G. Metz, H. B. Pakrasi, M. Seibert, C. J. Arntzen, FEBS-Lett. 205 (1986) 269.
- 205 T. M. Bricker, J. G. Metz, D. Miles, L. A. Sherman, Biochim. Biophrs. Acta 724 (1983) 447.
- 206 N. Tamura, G. M. Cheniae, FEBS-Lett. 200 (1986) 231.
- 207 H. Oh-Oka, S. Tanaka, K. Wada, T. Kuwabara, N. Murata, FEBS-Lett. 197 (1986) 63.
- 208 R. J. Sundberg, R. B. Martin, Chem. Rev. 74 (1974) 471.
- 209 M. Seibert, T. M. Cotton, FEBS-Lett. 182 (1985) 34.
- 210 R. Radmer in [43a], p. 135–144.
- 211 B. Hanssum, G. Renger, Biochim. Biophys. Acta 810 (1985) 234.
- 212 V. Förster, W. Junge, Photosynth. Res. 9 (1986) 197.
- 213 K. L. Greer, F. G. Plumley, G. W. Schmidt, Plant. Physiol. 82 (1986) 114.
- 214 H. Koike, Y. Inoue, Biochim. Biophys. Acta 807 (1985) 64.
- 215 B. Andersson in L. A. Staehelin, C. J. Arntzen (Eds.): Encyclopedia of Plant Physiology, New Series, Vol. 19, Springer, Berlin, 1986, p. 447–456.
- 216 A. C. Stewart, M. Siczkowski, U. Ljungberg, FEBS-Lett. 193 (1985) 175.
- 217 D. F. Ghanotakis, G. T. Babcock, C. F. Yocum, FEBS-Lett. 192 (1985) 1.
- 218 G. Renger, H. E. Akerlund in [43a], p. 209–212.
- 219 H. E. Akerlund, G. Renger, W. Weiss, R. Hagemann, Biochim. Biophys. Acta 765 (1984) 1.
- 220 T. Kuwabara, T. Murata, M. Miyao, N. Murata, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 146.
- 221 U. Ljungberg, T. Henrysson, C. P. Rochester, H. E. Akerlund, B. Andersson, Biochim. Biophys. Acta 849 (1986) 112.
- 222 J. Cline, B. Reinhammer, P. Jensen, R. Venters, B. M. Hoffmann, J. Biol. Chem. 258 (1983) 5124.
- 223 S. Padhye, T. Kambara, D. N. Hendrickson, Govindjee, Photosynth. Res. 9 (1986) 103.
- 224 N. C. Robinson, F. Strey, L. Talbert, Biochemistry 19 (1980) 3656.
- 225 N. C. Robinson, Biochemistry 21 (1982) 184.
- 226 K. Gounaris, J. Barber, FEBS-Lett. 188 (1985) 68.
- 227 K. Gounaris, D. Whitford, J. Barber, FEBS-Lett. 163 (1983) 230.
- 228 B. Bouges-Bocquet, Biochim. Biophys. Acta 314 (1973) 250.
- 229 B. Velthuys, J. Amesz, Biochim. Biophys. Acta 333 (1974) 85.
- 230 A. R. Crofts, C. A. Wraight, Biochim. Biophys. Acta 726 (1983) 149.
- 231 A. Trebst, Z. Naturforsch. C41 (1986) 240.
- 232 V. Petrouleas, B. A. Diner, Biochim. Biophys. Acta 849 (1986) 193.
- 233 R. J. Debus, G. Feher, M. Y. Okamura, Biochemistry 25 (1986) 2276.
- 234 G. Renger, R. Hagemann, R. Fromme, FEBS-Lett. 203 (1986) 210.
- 235 N. Adir, I. Ohad, Biochim. Biophys. Acta 850 (1986) 264.
- 236 R. Fromme, R. Hagemann, G. Renger in [15a], Vol. 3, p. 783–786.