Schwefelatome als Liganden in Metall-Komplexen†
Prof. Dr. Heinrich Vahrenkamp
Chemisches Laboratorium der Universität 78 Freiburg, Albertstraße 21
Search for more papers by this authorProf. Dr. Heinrich Vahrenkamp
Chemisches Laboratorium der Universität 78 Freiburg, Albertstraße 21
Search for more papers by this authorHerrn Professor Helmut Behrens zum 60. Geburtstag gewidmet
Abstract
Die aus der Hauptgruppen-Molekülchemie geläufigen Bindungsarten des Schwefels als Sulfan oder Sulfid sind in der Metallkomplex-Chemie fast unbekannt. Vielmehr fungieren hier Schwefelatome als Zweielektronen-Donor durch Verbrückung von zwei Metallatomen, als Vierelektronen-Donor durch Verbrückung von drei oder vier Metallatomen und als Sechselektronen-Donor durch Einbau zwischen vier Metallatomen. Durch chemische oder elektrochemische Variation der Elektronenzahl in den Komplexen läßt sich dabei die Metall-Metall-Bindung in weitem Bereich beeinflussen. Die Bereitschaft von Metall-Schwefel-Mehrkernkomplexen zu Redox-Reaktionen wird auch von der Natur in den aktiven Zentren einiger Redox-Proteine genutzt.
References
- 1 R. G. Pearson, J. Amer. Chem. Soc. 85, 3533 (1963).
- 2 J. Jellinek in G. Nickless: Inorganic Sulphur Chemistry. Elsevier, Amsterdam 1968.
- 3 L. Marko, G. Bor u. G. Almasy, Chem. Ber. 94, 847 (1961).
- 4 P. J. Vergamini, H. Vahrenkamp u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 93, 6326 (1971).
- 5 M. N. Hughes: The Inorganic Chemistry of Biological Processes. Wiley, London 1972.
- 6 E. Diemann u. A. Müller, Coord. Chem. Rev. 10, 79 (1973).
- 7 M. Schmidt, Angew. Chem. 85, 474 (1973); Angew. Chem. internat. Edit. 12, 445 (1973).
- 8
F. Fehér in
J. J. Lagowski:
The Chemistry of Nonaqueous Solvents,
Bd. III.
Academic Press,
New York
1970.
10.1016/B978-0-12-433803-6.50010-9 Google Scholar
- 9 J. Jander u. Ch. Lafrenz: Wasserähnliche Lösungsmittel. Verlag Chemie. Weinheim 1968.
- 10 W. Strohmeier u. J. F. Guttenberger, Chem. Ber. 97, 1871 (1964).
- 11 W. Beck, W. Danzer u. G. Thiel, Angew. Chem. 85, 625 (1973); Angew. Chem. internat. Edit. 12, 582 (1973).
- 12 D. Morelli, A. Segre, R. Ugo, G. La Monica, S. Cenini, F. Conti u. F. Bonati, Chem. Commun. 1967, 524.
- 13 M. Sato, F. Sato, N. Takemoto u. K. Iida, J. Organometal. Chem. 34, 205 (1972).
- 14 W. Beck, W. Danzer u. R. Höfer, Angew. Chem. 85, 87 (1973); Angew. Chem. internat. Edit. 12, 77 (1973).
- 15 R. Graves, J. M. Homan u. G. L. Morgan, Inorg. Chem. 9, 1592 (1970).
- 16 S. E. Livingstone, Quart. Rev. Chem. Soc. 19, 386 (1965).
- 17 E. W. Abel u. B. C. Crosse, Organometal. Chem. Rev. 2, 443 (1967).
- 18 C. Kowala u. J. M. Swan, Aust. J. Chem. 19, 547 (1966).
- 19 M. G. B. Drew u. R. Mandyczewsky, J. Chem. Soc. A 1970, 2815.
- 20 H. Siebert u. S. Thym, Z. Anorg. Allg. Chem. 399, 107 (1973).
- 21 E. O. Fischer u. R. Schneider, unveröffentlichte Ergebnisse; vgl. R. Schneider, Dissertation, Technische Hochschule München 1968.
- 22 J. Chatt u. D. M. P. Mingos, J. Chem. Soc. A 1970, 1243.
- 23 M. C. Baird u. G. Wilkinson, J. Chem. Soc. A 1967, 865.
- 24 A. C. Skapski u. P. G. H. Troughton, J. Chem. Soc. A 1969, 2772.
- 25 J. Roussain, Ann. Chim. Phys. (3) 52, 285 (1858).
- 26 F. Seel, Z. Anorg. Allg. Chem. 249, 308 (1942).
- 27 J. T. Thomas, J. H. Robertson u. E. G. Cox, Acta Crystallogr. 11, 599 (1958).
- 28 C. H. Wei u. L. F. Dahl, Inorg. Chem. 4, 1 (1965).
- 29 W. Hieber u. J. Gruber, Z. Anorg. Allg. Chem. 296, 91 (1958).
- 30 W. Hieber u. H. Beutner, Z. Naturforsch. 15b, 324 (1960).
- 31 J. Grobe u. F. Kober, Z. Naturforsch. 24b, 1346 (1969).
- 32 P. M. Treichel u. G. R. Wilkes, Inorg. Chem. 5, 1182 (1966).
- 33 D. L. Stevenson u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 89, 3721 (1967).
- 34 A. Liu, B. Fähnrich u. W. P. Fehlhammer, unveröffentlicht.
- 35 A. Terzis u. R. Rivest, Inorg. Chem. 12, 2132 (1973); G. T. Kubas, T. G. Spiro u. A. Terzis, J. Amer. Chem. Soc. 95, 273 (1973).
- 36 J. J. Mayerle, R. B. Frankel, R. H. Holm, J. A. Ibers, W. D. Phillips u. J. F. Weiher, Proc. Nat. Acad. Sci. U.S. 70, 2499 (1973).
- 37 S. J. Lippard, Accounts Chem. Res. 6, 282 (1973).
- 38 G. N. Schrauzer, V. P. Mayweg u. W. Heinrich, J. Amer. Chem. Soc. 88, 5174 (1966).
- 39 L. Ricard, J. Estienne u. R. Weiss, Inorg. Chem. 12, 2182 (1973).
- 40 D. H. Brown u. J. A. D. Jeffrey, J. C. S. Dalton 1973, 732.
- 41 B. Spivack u. Z. Dori, J. C. S. Dalton 1973, 1173.
- 42 B. Spivack u. Z. Dori, J. C. S. Chem. Comm. 1973, 909.
- 43 B. Spivack, A. P. Gaughan u. Z. Dori, J. Amer. Chem. Soc. 93, 5265 (1971).
- 44 M. G. B. Drew u. A. Kay, J. Chem. Soc. A 1971, 1851.
- 45 E. W. Abel u. F. G. A. Stone, Quart. Rev. Chem. Soc. 23, 325 (1969).
- 46 C. H. Wei u. L. F. Dahl, Inorg. Chem. 6, 1229 (1967).
- 47 L. Marko, G. Bor u. E. Klumpp, Chem. Ind. London 1961, 1491.
- 48 L. Marko, G. Bor, E. Klumpp, B. Marko u. G. Almasy, Chem. Ber. 96, 955 (1963).
- 49 E. Klumpp, L. Marko u. G. Bor, Chem. Ber. 97, 926 (1964).
- 50 E. Klumpp, G. Bor u. L. Marko, Chem. Ber. 100, 1451 (1967).
- 51 D. L. Stevenson, V. R. Magnuson u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 89, 3727 (1967).
- 52 C. H. Wei u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 90, 3977 (1968).
- 53 G. Natile, S. Pignataro, G. Innorta u. G. Bor, J. Organometal. Chem. 40, 215 (1972).
- 54 R. J. Haines, J. A. de Beer u. R. Greatrex, J. Organometal. Chem. 55, C 30 (1973).
- 55 C. P. Boysen, J. D. Sinclair u. L. F. Dahl, unveröffentlicht; Vgl. [90].
- 56 A. J. Deeming, R. Ettore, B. F. G. Johnson u. J. Lewis, J. Chem. Soc. A 1971, 1797.
- 57 E. Sappa, O. Gambino u. G. Cetini, J. Organometal. Chem. 35, 375 (1972).
- 58 P. J. Vergamini, H. Vahrenkamp u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 93, 6327 (1971).
- 59 P. D. Frisch u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 94, 5082 (1972).
- 60 S. Otsuka, A. Nakamura u. T. Yoshida, Inorg. Chem. 7, 26 (1968); Liebigs Ann. Chem. 719, 54 (1968).
- 61 H. Vahrenkamp, V. A. Uchtman u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 90, 3272 (1968).
- 62
H. Vahrenkamp u.
L. F. Dahl,
Angew. Chem.
81,
152
(1969);
10.1002/ange.19690810409 Google ScholarAngew. Chem. internat. Edit. 8, 144 (1969).
- 63 W. Hieber u. O. Geisenberger, Z. Anorg. Allg. Chem. 262, 15 (1950).
- 64 R. B. King, Inorg. Chem. 2, 326 (1963).
- 65 R. Havlin u. G. R. Knox, J. Organometal. Chem. 4, 247 (1965).
- 66 C. H. Wei u. L. F. Dahl, Inorg. Chem. 4, 493 (1965).
- 67 J. D. Sinclair u. L. F. Dahl, unveröffentlicht; vgl. [ 90].
- 68 G. L. Simon u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 95, 2164 (1973).
- 69 R. S. Gall, C. T. W. Chu u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 96, 4019 (1974).
- 70 E. O. Fischer u. K. Ulm, unveröffentlichte Ergebnisse; vgl. K. Ulm, Dissertation, Universität München 1961.
- 71 L. F. Dahl, Vortrag, VI. Int. Conf. Organometal. Chem., Amherst, Mass. (USA), August 1973.
- 72 R. A. Schunn, C. J. Fritchie u. C. T. Prewitt, Inorg. Chem. 5, 892 (1966).
- 73 C. H. Wei, G. R. Wilkes, P. M. Treichel u. L. F. Dahl, Inorg. Chem. 5, 900 (1966).
- 74 V. A. Uchtman u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 91, 3756 (1969).
- 75 A. L. Balch, J. Amer. Chem. Soc. 91, 6962 (1969).
- 76 I. Bernal, B. R. Davis, M. L. Good u. S. Chandra, J. Coord. Chem. 2, 61 (1972). Verbesserte Strukturdaten werden von Dahl et al. [90] erwähnt.
- 77 T. Herskovitz, B. A. Averill, R. H. Holm, J. A. Ibers, W. D. Phillips u. J. F. Weiher, Proc. Nat. Acad. Sci. U.S. 69, 2437 (1972).
- 78 B. A. Averill, T. Herskovitz, R. H. Holm u. J. A. Ibers, J. Amer. Chem. Soc. 95, 3523 (1973).
- 79 G. Johansson u. W. N. Lipscomb, Acta Crystallogr. 11, 594 (1958).
- 80 C. H. Wei u. L. F. Dahl, unveröffentlicht.
- 81 J. M. Coleman, A. Wojcicki, P. J. Pollick u. L. F. Dahl, Inorg. Chem. 6, 1236 (1967).
- 82 J. A. de Beer u. R. J. Haines, J. Organometal. Chem. 24, 757 (1970).
- 83 L. F. Dahl u. C. H. Wei, Inorg. Chem. 2, 328 (1963).
- 84 P. J. Vergamini u. L. F. Dahl, unveröffentlicht.
- 85 V. Küllmer u. H. Vahrenkamp, unveröffentlichte Versuche.
- 86 H. Vahrenkamp, Chem. Ber. 103, 3580 (1970).
- 87 D. Johnstone, J. E. Fergusson u. W. T. Robinson, Bull. Chem. Soc. Jap. 45, 3721 (1972).
- 88 A. J. Burn u. G. W. Smith, Chem. Commun. 1965, 394.
- 89 B. K. Teo, M. B. Hall, R. F. Fenske u. L. F. Dahl, J. Organometal. Chem. 70, 413 (1974).
- 90 L. F. Dahl, J. D. Sinclair u. B. K. Teo in E. A. Koerner von Gustorf: The Organic Chemistry of Iron, im Druck.
- 91 M. B. Hall u. R. F. Fenske, Inorg. Chem. 11, 768 (1972).
- 92 N. G. Conelly, L. F. Dahl u. J. D. Sinclair, zit bei P. D. Frisch, M. K. Lloyd u. J. A. McCleverty, J. C. S. Dalton 1973, 2268.
- 93 Trinh-Toan, W. P. Fehlhammer u. L. F. Dahl, unveröffentlicht.
- 94 Trinh-Toan, B. K. Teo, J. A. Ferguson, T. J. Meyer u. L. F. Dahl, unveröffentlicht.
- 95
C. E. Strouse u.
L. F. Dahl,
Discuss. Faraday Soc.
47,
93
(1969).
10.1039/df9694700093 Google Scholar
- 96 S. A. Khattab, L. Marko, G. Bor u. B. Marko, J. Organometal. Chem. 1, 373 (1964).
- 97 D. L. Stevenson, C. H. Wei u. L. F. Dahl, J. Amer. Chem. Soc. 93, 6027 (1971).
- 98 B. Spivack u. Z. Dori, Chem. Commun. 1970, 1716.
- 99 A. Kay u. P. C. H. Mitchell, J. Chem. Soc. A 1970, 2421.
- 100 W. Hieber u. A. Zeidler, Z. Anorg. Allg. Chem. 329, 92 (1964).
- 101 K. Burger, L. Korecz u. G. Bor, J. Inorg. Nucl. Chem. 31, 1527 (1969).
- 102
L. E. Bennet,
Progr. Inorg. Chem.
18,
1
(1973).
10.1002/9780470166192.ch1 Google Scholar
- 103 J. C. M. Tsibris u. R. W. Woody, Coord. Chem. Rev. 5, 417 (1970).
- 104 R. Mason u. A. Zubieta, Angew. Chem. 85, 390 (1973); Angew. Chem. internat. Edit. 12, 390 (1973).
- 105 W. Lovenberg: Iron-Sulfur Proteins. Academic Press, New York 1973.
- 106 C. W. Carter, J. Kraut, S. T. Freer, R. A. Alden, L. C. Sieker, E. T. Adman u. L. H. Jensen, Proc. Nat. Acad. Sci. U. S. 69, 3526 (1972).
- 107 E. T. Adman, L. C. Sieker u. L. H. Jensen, J. Biol. Chem. 248, 3987 (1973).
- 108 W. D. Phillips, M. Poe, C. C. McDonald u. R. B. Bartsch, Proc. Nat. Acad. Sci. U. S. 67, 682 (1970).
- 109 J. A. Ferguson u. T. J. Meyer, Chem. Commun. 1971, 623.
- 110 R. B. Frankel, W. M. Reiff, I. Bernal u. M. L. Good, Inorg. Chem. 13, 493 (1974).
- 111 M. A. Bobrick, L. Que jr. u. R. H. Holm, J. Amer. Chem. Soc. 96, 285 (1974).
- 112 R. H. Holm, W. D. Phillips, B. A. Averill, J. J. Mayerle u. T. Herskovitz, J. Amer. Chem. Soc. 96, 2109 (1974).
- 113 R. H. Holm, B. A. Averill, T. Herskovitz, R. B. Frankel, H. B. Gray, O. Siiman u. F. J. Grunthaner, J. Amer. Chem. Soc. 96, 2644 (1974).
- 114 J. T. Spence, Coord. Chem. Rev. 4, 475 (1969).
- 115 R. C. Bray u. J. C. Swann, Struct. Bonding 11, 107 (1972).
- 116 J. Chatt u. G. J. Leigh, Chem. Soc. Rev. 1, 121 (1972).
- 117 G. Nakos u. L. E. Mortenson, Biochim. Biophys. Acta 229, 431 (1971); H. Dalton, J. A. Morris, M. A. Ward u. L. E. Mortenson, Biochemistry 10, 2066 (1971).
- 118 G. Nakos u. L. E. Mortenson, Biochemistry 10, 455 (1971).
- 119 E. E. van Tamelen, J. A. Gladysz u. J. S. Miller, J. Amer. Chem. Soc. 95, 1347 (1973).
- 120 E. E. van Tamelen, J. A. Gladysz u. C. R. Brčlet, J. Amer. Chem. Soc. 96, 3020 (1974).
- 121 J. Chatt, C. M. Elson u. R. L. Richards, J. C. S. Chem. Comm. 1974, 189.
Citing Literature
This is the
German version
of Angewandte Chemie.
Note for articles published since 1962:
Do not cite this version alone.
Take me to the International Edition version with citable page numbers, DOI, and citation export.
We apologize for the inconvenience.