Inhibitoren von Disulfid-Reduktasen als Chemotherapeutica – Design von Wirkstoffen gegen die Chagas-Krankheit und gegen die Malaria
Corresponding Author
Prof. Dr. R. Heiner Schirmer
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586Search for more papers by this authorDr. Joachim G. Müller
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Search for more papers by this authorPriv.-Doz. Dr. R. Luise Krauth-Siegel
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Search for more papers by this authorCorresponding Author
Prof. Dr. R. Heiner Schirmer
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586Search for more papers by this authorDr. Joachim G. Müller
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Search for more papers by this authorPriv.-Doz. Dr. R. Luise Krauth-Siegel
Institut für Biochemie II der Universität, Im Neuenheimer Feld 328, D-69120 Heidelberg, Telefax: Int. + 6221/56-5586
Search for more papers by this authorAbstract
Global gesehen, sind parasitäre Erkrankungen wie die Malaria oder die Chagas-Herzkrankheit die größte Bedrohung für eine menschenwürdige Existenz. Das Bewußtsein für dieses Problem und die Herausforderung, eine chininähnliche Substanz gegen die Malaria zu synthetisieren, prägten vor etwa 100 Jahren die Anfänge und die Entwicklung der chemischen Industrie. In dieser Übersicht werden Aspekte des Drug-Designs, einer jungen Disziplin der pharmazeutischen Chemie, behandelt. Im Mittelpunkt stehen das Flavoenzym Glutathion-Reduktase und das vor wenigen Jahren entdeckte Parasitenenzym Trypanothion-Reduktase. Anhand der Strukturen dieser Moleküle wurden Enzyminhibitoren als potentielle Chemotherapeutica gegen Parasiten modelliert. Diskutiert werden auch biochemische und klinische Befunde als Grundlage für das Drug-Design; denn gerade auf physikochemischer submolekularer Ebene muß der Chemiker den Entwicklungsvorsprung der belebten Natur respektieren und nutzen. – Das Bild links zeigt zwei von Malariaerregern zerstörte Erythrocyten. In der Bildmitte verläßt ein Parasit gerade seine Wirtszelle durch eine Bresche in der Zellmembran. Sein Ziel könnte der nächstliegende gesunde Erythrocyt (rechts unten) sein.
References
- 1 W. G. J. Hol, Angew. Chem. 1986, 98, 765–777; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1986, 25, 767–778.
- 2 P. J. Goodford, J. Med. Chem. 1985, 28, 849–857.
- 3 D. W. Cushman, H. S. Cheung, E. F. Sabo, M. A. Ondetti, Biochemistry 1977, 16, 5484–5491.
- 4 M. von Itzstein, W.-Y. Wu, G. B. Kok, M. S. Pegg, J. C. Dyason, B. Jin, T. V. Phan, M. L. Smythe, H. F. White, S. W. Oliver, P. M. Colman, J. N. Varghese, D. M. Ryan, J. M. Woods, R. C. Bethell, V. J. Hotham, J. M. Cameron, C. R. Penn, Nature (London) 1993, 363, 418–423.
- 5 C. Unverzagt, Angew. Chem. 1993, 105, 1762–1764; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1993, 32, 1691–1693.
- 6(a) H. M. Gilles, D. A. Warrell, Bruce-Chwatt's Essential Malariology, 3. Aufl., Edward Arnold, London, 1993; (b) D. J. Wyler, N. Engl. J. Med., 1992, 327, 1519–1521.
- 7 R. H. Schirmer, K. Becker, Futura 1993, 4, 15–21.
- 8(a) D. R. Brewster, D. Kwiatkowski, N. J. White, Lancet 1990, 336, 1039–1043; (b) M. V. Valero, L. R. Amador, C. Galindo, J. Figueroa, M. S. Bello, L. A. Murillo, A. L. Mora, G. Patarroyo, C. L. Rocha, M. Rojas, J. J. Aponte, L. E. Sarmiento, D. M. Lozada, C. G. Coronell, N. M. Ortega, J. E. Rosas, P. L. Alonso, M. E. Patarroyo, Lancet 1993, 341, 705–710; (c) A. F. G. Slater, A. Cerami, Nature (London) 1992, 355, 167–169.
- 9(a) R. Docampo, S. N. J. Moreno, Rev. Infect. Dis., 1984, 6, 223–238; (b) X. D. Luo, C. C. Shen, Med. Res. Rev., 1987, 7, 29–52. Qinghaosu wird ausgesprochen als würde es auf englisch ching-how-sue geschrieben. Dies entspricht dem seit 1975 offiziellen Pinyin-System der Transliteration.
- 10 N. H. Hunt, R. Stocker, Blood Cells 1990, 16, 499–530.
- 11 R. H. Schirmer, T. Schöllhammer, G. Eisenbrand, R. L. Krauth-Siegel, Free Rad. Res. Commun. 1987, 3, 3–12.
- 12(a) H. Sies, Angew. Chem. 1986, 98, 1061–1075; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1986, 25, 1058–1070; (b) B. Halliwell, J. M. C. Gutteridge, C. E. Cross, J. Lab. Clin. Med. 1992, 119, 598–620; (c) J. G. Müller, U. S. Bücheler, K. Kayser, R. H. Schirmer, D. Werner, R. L. Krauth-Siegel, Cell. Mol. Biol. 1993, 39, 389–396; (d) F. Haber, J. Weiss, Proc. R. Soc. London Ser. A 1934, 147, 332; (e) K. Becker, M. Gui, A. Traxler, C. Kirsten, R. H. Schirmer, Histochem. 1994, 102, 389–396.
- 13(a) R. Richmond, B. Halliwell, J. Inorg. Biochem. 1982, 17, 95–107; (b) B. Bayer, A. Dieckmann, K.-G. Fritsch, R. Kientsch, D. von Cunow, D. T. Spira, R. H. Schirmer, A. Wendel, A. Jung, Biol. Chem. Hoppe-Seyler 1984, 365, 965.
- 14(a) T. Vulliamy, P. Mason, L. Luzzatto, Trends Genet. 1992, 8, 138–143; (b) M. Chevion, T. Novak, G. Glaser, J. Mager, Eur. J. Biochem. 1982, 127, 405–409.
- 15(a) H. Atamni, H. Ginsburg, Molec. Biochem. Parasitol. 1993, 61, 231–242; (b) C. W. Wright, I. D. Phillipsen, G. C. Kirby, D. C. Warhurst, M. A. Huffman, W. Ohigashi, Proc. 5th Malaria Meeting (Oxford) 1993, 22.
- 16 R. H. Schirmer, R. L. Krauth-Siegel, G. E. Schulz in Glutathione, Part A (Hrsg.: D. Dolphin, R. Poulson, O. Avramovic), Wiley, New York, 1989, S. 553–596.
- 17 Y. Zhang, E. Hempelmann, R. H. Schirmer, Biochem. Pharmacol 1988, 37, 855–860.
- 18 A. Holmgren, J. Biol. Chem. 1979, 254, 3672–3678.
- 19(a) C. H. Williams, Jr. in Chemistry and Biochemistry of Flavoenzymes, Vol. III (Hrsg.: F. Müller), CRC, Boca Raton, FL, 1992, S. 121–211; (b) T. Ishikawa, Trends Biochem. Sci. 1992, 17, 463–468.
- 20 R. H. Schirmer, G. E. Schulz in Pyridine Nucleotide Coenzymes, Part B (Hrsg: D. Dolphin, R. Poulson, O. Avramovic), Wiley, New York, 1987, S. 333–379.
- 21 A. H. Fairlamb, Parasitology 1989, 99, 93–112.
- 22 A. H. Fairlamb, A. Cerami, Annu. Rev. Microbiol., 1992, 46, 695–729.
- 23 R. L. Krauth-Siegel, R. H. Schirmer, Nachr. Chem. Tech. Lab. 1989, 37, 1026–1034.
- 24 A. H. Fairlamb, P. Blackburn, P. Ulrich, B. T. Chait, A. Cerami, Science, 1985, 227, 1485–1487.
- 25 S. L. Shames, A. H. Fairlamb, A. Cerami, C. T. Walsh, Biochemistry 1986, 25, 3519–3526.
- 26 R. L. Krauth-Siegel, B. Enders, G. B. Henderson, A. H. Fairlamb, R. H. Schirmer, Eur. J. Biochem. 1987, 164, 123–128.
- 27(a) E. G. S. Carnieri, S. N. J. Moreno, R. Docampo, Mol. Biochem. Parasitol. 1993, 61, 79–86; (b) H. S. C. Spies, D. J. Steenkamp, Eur. J. Biochem. 1994, 224, 203–213.
- 28 A. H. Fairlamb, G. B. Henderson, A. Cerami, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1989, 86, 2607–2611.
- 29 M. C. Jockers-Scherübl, R. H. Schirmer, R. L. Krauth-Siegel, Eur. J. Biochem. 1989, 180, 267–272.
- 30 T. Godal, TDR news (Hrsg.: World Health Organization), 1992, 38, 1–2.
- 31 R. L. Krauth-Siegel, H. Lohrer, U. S. Bücheler, R. H. Schirmer in Biochemical Protozoology, (Hrsg.: G. H. Coombs, M. North), Taylor and Francis. London, 1991, S. 493–505.
- 32 S. Kutner, W. V. Breuer, H. Ginsburg, S. B. Aley, Z. I. Cabantchik, J. Cell. Physiol. 1985, 125, 521–527.
- 33 P. A. Karplus, G. E. Schulz, J. Mol. Biol. 1987, 195, 701–729.
- 34 P. A. Karplus, G. E. Schulz, J. Mol. Biol. 1989, 210, 163–180.
- 35 P. A. Karplus, R. L. Krauth-Siegel, R. H. Schirmer, G. E. Schulz, Eur. J. Biochem. 1988, 171, 193–198.
- 36 M. Bilzer, R. L. Krauth-Siegel, R. H. Schirmer, T. P. Akerboom, H. Sies, G. E. Schulz, Eur. J. Biochem., 1984, 138, 373–378.
- 37 E. F. Pai, G. E. Schulz, J. Biol. Chem. 1983, 258, 1752–1757.
- 38 U. S. Bücheler, D. Werner, R. H. Schirmer, Nucleic Acids Res. 1992, 20, 3127–3133.
- 39 J. Kuriyan, X. P. Kong, T. S. R. Krishna, R. M. Sweet, N. J. Murgolo, H. Field, A. Cerami, G. B. Henderson, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1991, 88, 8764–8768.
- 40(a) W. N. Hunter, S. Bailey, J. Habash, S. J. Harrop, J. R. Helliwell, T. Aboagye-Kwarteng, K. Smith, A. H. Fairlamb, J. Mol. Biol. 1992, 227, 322–333; (b) S. Bailey, K. Smith, A. H. Fairlamb, W. N. Hunter, Eur. J. Biochem. 1993, 213, 67–75.
- 41 F. X. Sullivan, S. B. Sobolov, M. Bradley, C. T. Walsh, Biochemistry 1991, 30, 2761–2767.
- 42 C. B. Lantwin, I. Schlichting, W. Kabsch, E. F. Pai, R. L. Krauth-Siegel, Proteins Struct. Funct. Genet. 1994, 18, 161–173.
- 43 R. L. Krauth-Siegel, E. Jacoby, C. B. Lantwin in Flavins and Flavoproteins, Vol. 11 (Hrsg.: K. Yagi), de Gruyter, Berlin, 1993, S. 258–268.
- 44 M. Bradley, U. S. Bücheler, C. T. Walsh, Biochemistry 1991, 30, 6124–6127.
- 45 G. B. Henderson, N. J. Murgolo, J. Kuriyan, K. Osapay, D. Kominos, A. Berry, N. S. Scrutton, N. W. Hinchliffe, R. N. Perham, A. Cerami, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1991, 88, 8769–8773.
- 46(a) T. J. Benson, J. H. McKie, J. Garforth, A. Borges, A. H. Fairlamb, K. T. Douglas, Biochem. J. 1992, 286, 9–11; (b) K.-G. E. Fritsch, Biol. Chem. Hoppe-Seyler 1982, 363, 1302; (c) E. M. Jacoby, I. Schlichting, R. L. Krauth-Siegel, unveröffentlicht.
- 47(a) K. Becker, R. I. Christopherson, W. B. Cowden, N. H. Hunt, R. H. Schirmer, Biochem. Pharmacol. 1990, 39, 59–65; (b) A. Schönleben-Janas, P. Kirsch, P. Mittl, R. H. Schirmer, R. L. Krauth-Siegel, unveröffentlicht.
- 48 D. H. Williams, J. P. L. Cox, A. J. Doig, M. Gardner, U. Gerhard, P. T. Kaye, A. R. Lal, I. A. N. Cholls, C. J. Salter, R. C. Mitchell, J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 7020–7030.
- 49 D. H. Williams, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1993, 90, 1172–1178.
- 50
G. E. Schulz,
R. H. Schirmer,
Principles of Protein Structure,
Springer, New York,
1979.
10.1007/978-1-4612-6137-7 Google Scholar
- 51
G. E. Schulz,
Biol. Unserer Zeit
1984,
4, 121–124.
10.1002/biuz.19840140405 Google Scholar
- 52 C. T. Walsh in Modern Design of Antimalarial Drugs (Hrsg.: World Health Organization), Genf, 1982, S. 95–109.
- 53(a) M. R. Davis, K. Kassahun, C. M. Jochheim, K. M. Brandt, T. A. Baillie, Chem. Res. Toxicol. 1993, 6, 376–383; (b) K. Becker, R. H. Schirmer, Methods Enzymol. 1994, im Druck.
- 54(a) P. A. Karplus, G. E. Schulz, J. Mol. Biol. 1989, 210, 163–180; (b) W. Janes, G. E. Schulz, Biochemistry 1990, 29, 4022–4030.
- 55(a) P. Feldhaus, T. Fröhlich, R. S. Goody, M. Isakov, R. H. Schirmer, Eur. J. Biochem. 1975, 57, 197–204; (b) G. B. Henderson, P. Ulrich, A. H. Fairlamb, J. Rosenberg, M. Pereira, M. Sela, A. Cerami, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1988, 85, 5374–5378.
- 56 T. Hibi, H. Kato, T. Nishioka, J. Oda, H. Yamaguchi, Y. Katsube, K. Tanizawa, T. Fukui, Biochemistry 1993, 32, 1548–1554.
- 57(a) S. E. Francis, I. Y. Gluzman, A. Oksman, A. Knickerbocker, R. Mueller, M. L. Bryant, D. R. Sherman, D. G. Russell, D. E. Goldberg, EMBO J. 1994, 13, 306–317; (b) T.-H. Jessen, R. Hilgenfeld, Angew. Chem. 1992, 104, 862–863; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1992, 31, 848–849.
- 58 W. McClements, G. Yamanaka, V. Garsky, H. Perry, S. Bacchetti, R. Colonno, R. B. Stein, Virology 1988, 162, 270–273.
- 59 A. Nordhoff, U. S. Bücheler, D. Werner, R. H. Schirmer, Biochemistry 1993, 32, 4060–4066.
- 60 N. Li, A. Batzer, R. Daly, V. Yajnik, E. Skolnik, P. Chardin, D. Bar-Sagi, B. Margolis, J. Schlessinger, Nature (London) 1993, 363, 85–88.
- 61
T. Wieland
in Peptides of Poisonous Aminita Mushrooms
(Hrsg.: T. Wieland),
Springer, New York,
1986,
S. 22–100.
10.1007/978-3-642-71295-1_6 Google Scholar
- 62 R. S. Struthers, G. Tanaka, S. C. Koerber, T. Solmajer, E. L. Baniak, L. M. Gierasch, W. Vale, J. River, A. T. Hagler, Proteins Struct. Funct. Genet. 1990, 8, 295–304.
- 63 R. Hirschmann, Angew. Chem. 1991, 103, 1305–1330; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 1278.
- 64 A. Giannis, T. Kolter, Angew. Chem. 1993, 105, 1303–1326; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1993, 32, 1244–1267.
- 65 R. A. Wiley, D. H. Rich, Med. Res. Rev. 1993, 13, 327–348.
- 66 D. Voet, J. G. Voet, Biochemistry, Wiley, New York, 1990, S. 382–389; Biochemie, VCH, Weinheim, 1992, S. 376–382.
- 67 I. Willner, E. Katz, A. Riklin, R. Kasher, J. Am. Chem. Soc. 1992, 114, 10965–10966.
- 68 W. P. Jencks, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1981, 78, 4046–4050.
- 69 C. N. Pace, U. Heinemann, U. Hahn, W. Saenger, Angew. Chem. 1991, 103, 351–369; Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 1991, 30, 343–360.
- 70 D. H. Williams, Aldrichim. Acta 1991, 24, 71–80.
- 71 L. Serrano, J. L. Neira, J. Sancho, A. R. Fersht, Nature (London) 1992, 356, 453–455.
- 72 S. Dao-pin, U. Sauer, H. Nicholson, B. W. Matthews, Biochemistry 1991, 30, 7142–7153.
- 73 T. Dandekar, P. Argos, Prot. Eng. 1992, 5, 637–645.
- 74 T. Dandekar, P. Argos, J. Mol. Biol. 1994, 236, 844–861.
- 75 Z. Shakked, G. Guzikevich-Guerstein, F. Frolow, D. Rabinovich, A. Joachimiak, P. B. Sigler, Nature (London) 1994, 368, 469–473.
Citing Literature
This is the
German version
of Angewandte Chemie.
Note for articles published since 1962:
Do not cite this version alone.
Take me to the International Edition version with citable page numbers, DOI, and citation export.
We apologize for the inconvenience.